خانمها و آقایان :

میهمانان گرامی،

          در آغاز سخن لازم می دانم به کلیه میهمانان گرامی که از کشورهای مختلف دراین نشست علمی - آموزشی شرکت نموده اند، خوش آمد عرض کنم. جای بسی خوشوقتی است که فرصت ارزنده ای پیش آمده که اساتید مبرز حقوق بین الملل تجربیات خود را در زمینه های مختلف به کارشناسان و محققین این حوزه منتقل نمایند و تحولات و دستاوردهای جدید جامعه بشری دراین حوزه مهم را مورد کنکاش و بررسی قرار دهند. به امید اینکه ندای قانونگرایی و عدالت درجامعه بشری طنین انداز شود و در اثر فراگیر شدن حقوق بین الملل در جامعه بین المللی و تاثیر آن در رفتار دولتها ، تنش ، تنازع و جنگ جای خود را به مصالحه ، همکاری و صلح و همزیستی برای ساختن جهانی متمدن و پیشرفته دهد.

حضار محترم:

حقوق ، قدمتی به تاریخ بشر دارد و از دوران باستان تا به امروز ضامن بقا و تعادل در جوامع انسانی بوده است . طوری که حتی در بطن جنگها و آشوبها، همواره نشانه هایی از حقوق در معنای اعم و قانون در معنی اخص آن می توان یافت. حقوق بین الملل نیز به عنوان شاخه ای از دانش حقوق ، محصول رابطه و تعامل بازیگران جامعه بین المللی یعنی دولتهاست.

        احساس نیاز مشترک جوامع انسانی به نهادینه شدن نظم و گسترش صلح و آرامش و کاهش تنازعات و تنشها و حل مخاصمات فیمابین، پایه های اولیه حقوق بین الملل را بنیان نهاده است . در واقع آنچه امروزه از آن به عنوان حقوق بین الملل یاد می کنیم ، نظام حقوقی جامعه جهانی است که ملل مختلف جهان آنرا در راستای تعامل با یکدیگر و در حول اصول اساسی و بنیادین پذیرفته شده، توسعه داده اند. شکی نیست که انقلاب تکنولوژی در قرن اخیر باعث پیچیدگی روابط انسانها و به نوبه خود موجب پیچیدگی روابط بین واحدهای سیاسی شده است. کشفیات علمی و گسترش روز افزون زندگی شهری و صنعتی در قرن اخیر سبب بروز و ظهور پدیده های خاصی در عرصه روابط بشری و اجتماعات انسانی شده که تنظیم روابط بین این پدیده ها نیز به نوبه خود تعریف جدید و قاعده مندی را می طلبد . ظهور معضلاتی چون آلودگی محیط زیست، تروریسم و توسعه سلاحهای کشتار جمعی به نوبه خود توسعه حقوق بین الملل در این حوزه ها را به دنبال داشته است. گسترش روز افزون روند همگرایی میان کشورها در عرصه های مختلف ایجاب می کند که این تعاملات و روابط در ابعاد مختلف اقتصادی ، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی از شفافیت کامل برخوردار و تمامی مراودات تعریف حقوقی دقیق داشته باشند، تا پایه های اعتماد متقابل ، در سایه حقوق نوشته ، استحکام یافته و اختلافات احتمالی در محیطی صلح آمیز و براساس عدالت وانصاف حل وفصل شود. لذا حقوق بین الملل نیاز زندگی جهان امروز است وامر تدوین و توسعه آن اهمیت بسزایی دارد. امری که در منشور ملل متحد نیز مد نظرقرار گرفته و مجمع عمومی سازمان ملل متحد نیز کمیسیون حقوق بین المللی برداشته شده ، که ما حصل آن را در تهیه و تدوین مقررات و کنوانسیون های جهانشمولی چون کنوانسیون ژنوسید، کنوانسیون حقوق معاهدات، کنوانسیون حقوق دیپلماتیک و کنسولی ، کنوانسیون حقوق دریاها … و تعهد کشورها به رعایت اجرای آنها می توان دید.

        این الزام و پایبندی حکایت از تمایل و اراده جامعه جهانی به توسعه حقوق بین الملل در عرصه های مختلف زندگی اجتماعی به ویژه در دهه های اخیر دارد که در پرتو آن توافقات عامی درخصوص مفاهیم مشترک حقوقی بوجود آمده است.

        از مفاهیم و ارزشهای اساسی که نتیجه تحول درعرصه حقوق بین الملل می باشند می توان به قاعده منع توسل به زور ، حمایت از حقوق بنیادین بشر، استعمار زدایی و تاکید بر اصل تعیین سرنوشت ملت ها، دموکراتیزه شدن حکومتها و برچیده شدن نظام استبداد و خودکامگی ، اصل برابری دولتها، اصل عدم مداخله در امور داخلی کشورها و اصل همکاری دولتها درسطح بین المللی و منطقه ای ، اشاره نمود. این تحولات شگرف، موجد نظم خاصی درنظام بین الملل بوده است که بشر یکصدسال پیش هرگز تصور آنرا بدین شکل نمی کرد. این روند پس از پایان جنگ سرد شدت بیشتری به خود گرفته و مفاهیمی چون حقوق بین الملل بشردوستانه و سیستم امنیت جمعی مورد تاکید بیشتری قرار گرفته اند و جامعه جهانی در مهار برخی از بحرانهای منطقه ای و جلوگیری از تیدیل آنها به فجایع انسانی بزرگتر، توفیقاتی به دست آورده است. اوج این تحول را در تلاش جامعه جهانی برای تاسیس دیوان کیفری بین المللی به عنوان ضمانت اجرایی قواعد حقوق بین الملل و تنبیه خاطیان آن می توان مشاهده نمود. طوری که جامعه جهانی به آن درجه از آگاهی و کمال رسیده است که برای صیانت از نظام موجود و احتراز از جنگ ودرگیری درحال نهادسازی است . نهادهایی که هدف غایی آنها نیل به نظم عمومی بین المللی و حل مشکلات دولتهاست.

 حضار گرامی :

آنچه درحرکت تکاملی حقوق بین الملل باید مد نظر قرارداد، اهمیت دادن و توجه به فرهنگهای ملل مختلف است . بدون شک اگر قواعد حقوق بین الملل با ارزشهای ملل گوناگون در تضاد باشد، هرگز به مرحله جهانشمولی نخواهد رسید ونیل به نظم عمومی، رویا بیش نخواهد بود.

        دراین میان نباید از مفاهیم و ارزشهای مقدس که توسط ادیان آسمانی به بهترین شکل و سازگار با فطرت انسانی بیان شده اند، غفلت کرد . یقینا این ارزشها بستر مناسبی برای توسعه حقوق بین الملل در حوزه های انسانی درجهت استقرار عدالت، ومبارزه با سلطه فراهم خواهد آورد.

        علیرغم توسعه حقوق بین الملل ، جامعه جهانی درقرن حاضر با مشکلات عدیده ای دست به گریبان بوده است، جهان هنوز از جنگ و خونریزی رهایی نیافته و امروز با وجود کاهش جنگهای خونین و کلاسیک بین دولتها کشمکشها و تنش های قومی، نژادی گسترش یافته است . مشکل تروریسم، بشریت را به چالش فراخوانده و فقر و گرسنگی در بسیاری از نقاط جهان همچنان حاکم و حتی رو به افزایش است.

        وقایع تلخ و ناگواری که طی سالهای پس از پایان جنگ سرد، با وقوع جنگ و درگیری میان برخی کشورها ودر درون حاکمیت ها اتفاق افتاد و نوع پاسخ و رویکرد سیاستمداران و سیاستگزاران بین المللی به آنها ، گویای آن است که ذهنیت دوران جنگ سرد که متکی بر قدرت مداری و نظامی گری و برخورد گزینشی با مسائل بین المللی و نادیده گرفتن اصول و مقررات حقوق بین الملل بود، همچنان براین باور کاذب تکیه زده اند که زور و قدرت نظامی برای آنان موجد حق وامتیاز بردیگران است.

میهمانان گرامی:

        با پایان جنگ سرد ، و ایجاد فضای بین المللی جدید ، امید به تجدید حیات سازمان ملل متحد افزایش یافت. سازمان درحل وفصل برخی از مناقشات میان کشورها و در سطح منطقه ای نقش مثبتی ایفا نمود. مهمترین کنفرانس های بین المللی در بالاترین سطوح از جمله کنفرانس محیط زیست و توسعه، کنفرانس جمعیت و توسعه، کنفرانس توسعه اجتماعی، کنفرانس زنان و توسعه به منظور تدوین و توسعه مقررات و قواعد حقوقی ، درچارچوب سیستم سازمان ملل برگزار شد و نتایج خوب و ثمر بخشی نیز داشت.

        بدون شک سازمان ملل متحد به عنوان سازمانی جهانشمول که اکثر قواعد حقوقی عام و مقبول و لازم الاجرای جامعه جهانی درچارچوب آن تدوین شده است ، نه تنها وظیفه اساسی درحفظ صلح وامنیت جهانی و صیانت از قواعد حقوق بین الملل را برعهده دارد، بلکه باید تلاش مضاعفی درجهت بهبود کاستی های این حوزه به عمل آورد. دراین زمینه آموزش حقوق بین الملل و ترویج و اشاعه آن به منظور فراگیر شدن این قواعد ، اقدامی نیکو وصواب است . دراین راستا مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال 1989 دهه جاری را به نام دهه حقوق بین الملل معرفی نموده واقدامات گسترده و مؤثری دراین زمینه انجام داده است. با برگزاری کنگره حقوق بین الملل، سمینارها و سمپوزیوم های متعدد در سراسر جهان، آگاهی جامعه جهانی را افزایش داده و این حقیقت را تقویت نموده که صلح وامنیت بین المللی تنها در سایه تقدم حقوق بین الملل و فراگیر شدن آن دست یافتنی است.

        درعین حال ،سازمان درانجام وظایف محوله براساس منشور، دچار مشکلات و موانعی نیز بوده است . بدیهی است چنانچه این سازمان بخواهد نقش واقعی و موثرتری را در صحنه بین المللی ایفا نماید ناگزیر بایستی توانایی خود را در برآورده کردن توقعات جامعه بین المللی تقویت کند و این امکان را برای تمامی اعضای خود فراهم آورد که در فرآیند تصمیم گیری، مشارکت فعال و همسان داشته باشند. بدین لحاظ بها دادن و به اجرا در آوردن مبانی دموکراسی در ساختار سازمان ملل متحد برای بقا و موفقیت آن ضرورتی اجتناب ناپذیر است.

 حضار محترم:

جمهوری اسلامی ایران با تاکید براهمیت و لزوم پایبندی و رعایت حقوق بین الملل و با برگزاری و مشارکت درسمینارها و کنفرانسهای بین المللی و منطقه ای ، گامهای مهمی را در این زمینه برداشته است . نقش سازنده ای که جمهوری اسلامی ایران در بسیاری از کنفرانسهای بین المللی برعهده گرفته و مشارکت در مذاکرات متعددی که برمبنای حسن نیت انجام داده ، گواه آن است که ایران در عرصه جهانی، کثرت گرایی، توازن منافع و تلاش برای نیل به توافقهای معقول را به رسمیت می شناسد و به آن بها می دهد. اهداف و عملکرد سیاست خارجی ایران در ارتباط با مسائل منطقه ای نیز قرائن دیگری از دیدگاه های آن نسبت به چالشها و فرصتهای فراهم آمده پس از جنگ سرد را به دست می دهد. دراین عرصه ، جمهوری اسلامی ایران ، تلاش پیگیری را درجهت تقویت فرهنگ منطقه گرایی درحوزه خلیج فارس، آسیای مرکزی و قفقاز مبذول داشته و به ویژه برهمکاریهای اقتصادی و تفاهم برای حل اختلافات از طریق شیوه های مسالمت آمیز و تدوین قواعد و مقررات لازم به منظور ارتقای همکاری در زمینه های مختلف تاکید فراوان داشته است.

جمهوری اسلامی ایران در راستای اهداف و اصول تعیین شده خود می کوشد تا صلح و ثبات سیاسی و توسعه اقتصادی را در منطقه فراگیر سازد و روابط دوستانه صلح آمیز کشور های منطقه را براساس توازن منافع مشروع همه کشورهای ذی نفع و برمبنای قواعد و مقررات حقوق بین الملل نهادینه نماید.

برنامه حاضر نیز گامی درجهت اشاعه و نهادینه شدن حقوق بین الملل در سطح کشور و منطقه به شمار می رود و نشان دهنده اهمیت حقوق بین الملل و توجه جمهوری اسلامی ایران به آن است.

درپایان از موسسه آموزشی و پژوهشی سازمان ملل متحد ، دفتر حقوقی سازمان ملل متحد و دفتر مطالعات سیاسی وبین المللی که در برگزاری این سمینار زحمات بسیاری را متحمل شده اند سپاسگزاری می کنم. به امید اینکه این برنامه ها تداوم داشته باشد و زمینه ساز فراگیر شدن و تاسی بیشتر ملل به قواعد بنیادین و اساسی حقوق بین الملل ودرنتیجه برقراری صلح بین المللی گردد.