مایه بسی خرسندی است که در جمع شما اندیشمندان و دانشجویان محترم حضور یافته ام. نقشی که دانشگاه شما در افزایش فهم نخبگان روسی در زمینه های پیچیده روابط بین الملل ایفاء می کند، قابل توجه و قابل تقدیر است. در لحظاتی که در خدمت شما هستم، تمایل دارم ابتدا قدری در باره سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران و سپس درباره روابط دو کشورمان صحبت کنم.
درخصوص سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران ، باید براین نکته تاکید کنم که در تداوم خط استقلال گرایانه ای که ما در دوران بعد از انقلاب پی گرفته ایم و همچنین در پی تحولات جدیدی که در عرصه سیاست داخلی ایران بوقوع پیوست، درسیاست خارجی نیز راهکارهای ویژه نوینی در پیش گرفته شده است. پایه های بنیادین سیاست خارجی ایران بر " تشنج زدایی" ، " اعتماد سازی" و " گفتگوی تمدنها" بنا شده است. همانگونه که مطلع می باشید، ایده " گفتگوی تمدنها" که توسط رئیس جمهور اندیشمند جمهوری اسلامی ایران مطرح شده، با استقبال گرم و گسترده نهادهای مهم بین المللی روبرو گردیده است.
اتخاذ اصول یاد شده ، کشورهای دیگر را نیز وادار به تجدید نظر در روابط دو جانبه با جمهوری اسلامی ایران نمود. در این رابطه، اقبال عمومی غالب کشورها در گسترش روابط با ایران چشمگیر بوده است. روابط ایران با همسایگان ، با کشورهای عربی و با کشورهای اروپایی ، تحول عمده ای یافته است. دیدارهای جناب آقای خاتمی از کشورهای عربی و اروپایی مؤید این اقبال عمومی جهانی است.
بروز این تحولات در روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران ، برخی از صاحب نظران را برآن داشته است تانسبت به روابط ایران و روسیه که واقعا در طی چند سال گذشته سیرتکاملی خود را کرده و می کند، به گمانه زنی بپردازند . چنین افرادی روابط ایران وغرب را از سوئی و روابط ایران و روسیه را از سوی دیگر ، دو طرف یک معادله می دانند، و گرمی روابط یکسوی معادله را مساوی با سردی روابط با سوی دیگر می پندارند. لازم می دانم این دیدگاه را به چالش بکشم و تاکید کنم که روابط تهران و مسکو براساس منافع دو کشور شکل گرفته و می گیرد، و گرمی وسردی رابطه ما با دیگران ، بر روابط تهران و مسکو تاثیر نخواهد داشت. اجازه دهید به روابط ایران و روسیه در ابعاد مختلف جهانی، منطقه ای و دو جانبه نگاه کوتاهی داشته باشیم ، تا روشن شود که مواضع دو کشور چگونه و چقدر بهم نزدیک است.
مواضع دو کشور درمورد اکثر مسائل بین المللی از مشابهت زیادی برخوردار است که عدم توسل به زور، احترام به حقوق بین الملل ، مبارزه با موادمخدر، خلع سلاح هسته ای و عدم دخالت در امور داخلی سایر کشورها از آن جمله اند. اتفاق آراء دوکشور در مخالفت با شکل گیری نظم باصطلاح نوین جهانی مبتنی بر حاکمیت یک ابرقدرت را نیز می توان به موارد قبلی افزود.
دربعد منطقه ای نیز بین دو کشور اشتراکات زیادی وجود دارد ، مخالفت با گسترش ناتو بسوی شرق، حفظ زیست دریای خزر ، همکاری دو کشور در نتیجه بخش کردن پروسه صلح در تاجیکستان و تشریک مساعی درجهت تعدیل سیاسی اوضاع افغانستان را دراین بخش می توان نام برد.
دربعد دوجانبه نیز ، روابط از رشد چشمگیری برخوردار بوده و تمامی ابعاد همکاری های ممکن بین دو کشور، اعم از همکاریهای نظامی، اقتصادی، علمی، فرهنگی و سیاسی را در بر می گیرد.
با مرور مختصری که راجع به همکاری دو کشور در سطوح مختلف بعمل آمد، اینک می توان در خصوص روابط دو کشور به اظهار نظر پرداخت . با اندکی تامل درنوع و سطح روابط ، بوضوح مشخص است که چنین سطحی از روابط نمی تواند تابعی از روابط دو کشور دیگر باشد تا درصورت بروز تغییر در روابط ایران با کشور یا کشورهای دیگر ، به روابط ایران و روسیه لطمه ای وارد گردد.
بدیهی است روابط ایران و روسیه که بسوی رشد هرچه بیشتر حرکت می کند، نمی تواند ونباید مبتنی بر دشمنی با کشور یا گروهی از کشورها باشد. مخالفت با " نظم باصطلاح نوین جهانی مبتنی بر حاکمیت یک ابرقدرت" که برخی از محافل بدنبال آن هستند حمایت دو کشور ایران وروسیه از " نظام چند قطبی "، صرفا یکی از دهها زمینه همکاری دو کشور است.
علاوه بر آنچه گفتم، اعتقاد دارم که روابط ایران و روسیه از ظرفیتهای بالقوه بالائی برخوردار است، بخشی از این ظرفیتها دریک دهه گذشته جنبه اجرایی یافته است، ولی تحقق بیشتر و کامل آن به اراده سیاسی دو طرف برای توسعه همه جانبه روابط درتمام عرصه ها بستگی دارد. ایران و روسیه در سالهای اخیر همکاریهای سازنده ای در ابعاد مختلف بایکدیگر داشته اند، ولی بنظر می رسد که روابط دو کشور در زمینه های متعددی همچنان بکر و دست نخورده باقی مانده است و تلاش بیشتری را می طلبد، واقعا باید بگویم که درخصوص وجود عدم تعادل بین سطح اقتصادی و سطح سیاسی باید چاره ای اندیشید.
امیدوارم همانگونه که در میزگرد ششم ایران و روسیه که با همکاری مشترک " دفترمطالعات سیاسی وبین المللی ایران" و " موسسه تحقیقات استراتژیک و مطالعات بین المللی روسیه" برگزار گردید منعکس شد، زمینه های جدید همکاری دو کشور گشوده شده و افق همکاریها گسترش یابد.
درایـن محـفل دانـشگاهی تـاکید می کنم که مامصمم به گسترش همکاریهای پژوهشی مخصوصا در زمینه مطالعات روابط بین الملل با همکاران روسی هستیم وامیدوارم جلسه امروز ما آغاز یک همکاری طولانی و سودمند برای دو ملت باشد.
