به نام خدا

                                               
ماجرای تکنولوژی هسته ای در دستور کار سازمان های بین المللی و دکترین امنیت جمعی و جهانی و در روابط میان قدرت های بزرگ جهان و کشورهای خرد و کلان ماهیت جدیدی پیدا کرده است. چیستی وچرایی این تحول طی این ایام را هم می توان در رفتار استعمارگرایانه قدرت های غربی جستجو کرد و هم دغدغه و نیات خیرخواهانه بسیاری از دلسوزان امروز عالم دانست. ولی ضروری است تا با تلاش و همت به روشنگری پرداخت و در حفظ و پاسداری از دست آوردها و کوشش های پر هزینه ملی همت گمارد . نخست مناسب است تا ارزیابی دقیقی از گذشته ،حال و آینده آنچه به عنوان تکنولوژی هسته ای از آن نام می بریم، داشته باشیم. مناسب است تاکید کنیم که موضوع تکنولوژی صلح آمیز هسته ای و سیاست گذاری وتوسعه شناخت دانش اتمی مورد اجماع ملی است و هیچ دولتی و فردی نمی تواند نسبت به آن بی تفاوت و یا خدای ناکرده رویکردی متفاوت با مصالح ملی داشته باشد.    
نکته بسیار مهمی در قبال موفقیت های بومی ایران مطرح است و آن توهم و پیش داوری سازمان های اطلاعاتی در قبال اهداف و نیات ایران است که با فرافکنی و فشارهای مضاعف امریکا-اسرائیل و برخی از دول غربی و عربی همراه بوده است. رویکرد ماجراجویانه غرب با پدیده تکنولوژی هسته ای صلح آمیز ایران ابهامات بسیاری در متن و حاشیه سازمان ها و نهادهای بین المللی پدید آورده است به گونه ای که سازمان بین المللی انرژی اتمی با بحران در اهداف و ماموریت روبرو شده است و این نهاد مهم جهانی را با ناتوانی های زاید الوصفی روبرو ساخته است. اما جالب است تا با باز خوانی مجدد تاریخی به ابعاد پروسه هسته ای شدن ایران بپردازیم  و به صورت دقیق مبدا برنامه های هسته ای ایران را وارسی نماییم
 در سال ۱۹۵۹ میلادی دولت وقت ایران از ایالات متحده امریکا راکتور اتمی تحقیقاتی خریداری کرد و در سال ۱۹۶۸ میلادی پیمان عدم اشاعه را امضا و در سال ۱۹۷۰ میلادی آن را تصویب نمود و پس از تشکیل سازمان انرژی اتمی ایران با دولت وقت امریکا به توافق رسیدکه تا سال  ۲۰۰۰میلادی ۲۳ واحد نیروگاه هسته ای با کمک امریکا در سراسر ایران احداث نماید و جالب است که در بوشهرنخستین نیروگاه هسته ای به منظور تامین برق شیراز در نظر گرفته شد. در سال ۱۹۷۵ میلادی قرارداد با شرکت آلمانی kraftwerk union برای احداث دو راکتور هسته ایی با ظرفیت ۲۰۰۰ مگاواتی برای بوشهر با ایران، منعقد شد و قرار شد تا سال ۱۹۸۱ میلادی آنرا تحویل نماید.در همان سالهای قبل از انقلاب رقابت شدیدی میان کشورهای صاحب تکنولوژی هسته ای در مورد انعقاد قرارداد با ایران به وجود آمد.بگونه ای که با فشارها و لابی های فراوان فرانسوی ها، ایران با شرکت اردویف فرانسه فراتر از قرار داد هسته ای گام برداشت و سهام دار عمده شرکت معظم و دارنده تکنولوژی هسته ای اوردیف شد. اما با وقوع انقلاب اسلامی در ایران، رفتار غرب در قبال ایران متفاوت شد. آنها به جای اینکه رفتار و روش منطقی در پیش گیرند به بهانه های واهی قراردادهای خود را قطع کردند.کاری که خود روزگای برای بهره گیری از انرژی پاک توصیه می کردند اینک به صورت غیر منطقی سیاست های گذشته خود را فراموش نموده و با رفتاری دوگانه راه دیگری در پیش گرفتند.شرکت kraftwerk union آلمانی با اینکه پیشرفت پروژه خود را بر اساس زمان بندی، یک راکتور 85% و راکتور دیگر در بوشهر 50% پیش می بُرد یکباره در ژانویه 1979کار ساخت را متوقف نمود و بعد ها هر دو راکتور با موشک های فرانسوی در هنگامه جنگ عراق علیه ایران در سالهای 1988-1984آسیب فراوانی دید. عراقی ها با هدایت آواکس های امریکایی ها و سرویس های اطلاعاتی غربی و با طیاره های جنگی غربی تاسیسات بوشهر را مکرر مورد حمله قرار دادند.
ایران در سال 1979 پس از انقلاب اسلامی، آژانس انرژی اتمی را از سیاست هسته ای خود مطلع نمود. اگرچه کلیه ظرفیت های همکاری میان کشورهای دارنده تکنولوزی هسته ای با ایران مسدود شده بود. دانشمندان ایرانی با دانش و تلاش خود گام های عملی برای محقق شدن برنامه های هسته ای صلح آمیز برداشتند.می توان گفت در این راستا هیچکدام از ممالک غربی ذره ای همکاری با ایران نداشتند بلکه کارشکنی های فراوانی در این راستا انجام دادند. در سال 1995 روسیه با ایران وارد قرارداد همکاری برای تکمیل نیروگاه بوشهر برای یک راکتور آبی 915 مگاواتی vver-1000شد و قرار شد تاریخ تکمیل و تحویل 19مارس 2004 باشد.فشار غربی ها و بی توجهی و بازی چندگانه روس ها هم تاکنون به نتیجه ای نرسیده است.
ایران فارغ از همه کارشکنی ها در زمینه انتقال تکنولوژی به ویژه هسته ای راه فلاح و عزت را با دانشِ دانشمندان غیرتمند خود طی نمود و گام های بزرگی علیرغم تصور و باور دیگران طی طریق کرد. خود غربیها خوب می دانند که رشد جمعیت جهان، رشد اقتصادی جهان افزایش شهرنشینی و صنعتی شدن با نیاز شدید برق روبروست. از سویی دیگر، توصیة نهادهای مسئول جهانی بر کنترل سوخت فسیلی برای مهار مشکلات آلودگی محیط زیست، اصلاح نگرش دربهره گیری از سوخت پاک است. حال چگونه است که وقتی به ایران میرسند میگویند شما که دارای منابع عظیم نفت و گاز و انرژی هستید چرا به دنبال انرژی هسته ای و برق اتمی می روید. در حالی که دولت ایران با در نظر گرفتن مسئولیت بزرگ تاریخی به  انضباط در تولید، تعدیل بهره گیری از مصرف منابع گاز و انرزی و بهره گیری منطقی از منابع انرژی خود، نسبت به حق هسته ای ملت ایران نه برای امروز بلکه برای نسل های آینده خود محفوظ می داند.اما آژانس انرژی اتمی به جای آنکه گام جدی برای مشروعیت بیشتر Iaeaبردارد تحت تاثیر قدرت های بزرگ جهانی پرونده ایران که ماهیت تکنیکی- حقوقی صرف داشت، نخست تبدیل به پروندة سیاسی و سپس امنیتی کرد.مسئولیت آژانس، حفظ و حراست از پادمان امنیت وایمنی و ایفای نقش جدی در جهت خلع سلاح هسته ای است، نه آنکه در راستای منافع قدرت های بزرگ قدم بردارند و نسبت به امحاء زرادخانه های عظیم هسته ای اهتمام ورزند.
کدام تلاش موثر و مثبت را می توان در کارنامه آژانس انرژی اتمی جستجو کرد.آیا برای اشاعه صلح آمیز تکنولوژی هسته ای و ایفای نقش در کاهش مخاطرات منطقه و جهان گامی تاکنون برداشته شده است در حالیکه آژانس تنها مرجع صلاحیت دار رسیدگی به بازرسی و کنترل و عدم سیاسی کردن پرونده های موجود بوده است.جالب است نگاهی به گزارش جدید مدیر کل آژانس از وظائف Iaeaبه این موضوعات به صورت جدی اشاره کرده است، داشته باشیم:
-    سند چشم انداز برای آینده 2020، انرژی هسته ای و استفاده از آن در خدمت نیاز های مهم بشر همانند کشاورزی-بهداشت، درمان، محیط زیست و تامین انرژی
-    پادمان و مصونیت نظام پادمان و اطمینان از کارآمدی و اعتماد آن
-    ضرورت نظارت امنیت و ایمنی و تدوین قوانین نظارت ضرورت راه کارهای مناسب در مقابله با حوادث غیر مترقبه
-    انتقال تکنولوزی
-    نقش دبیر خانه و مدیرکل
-    افزایش شدید تقاضا از آژانس در میان کشورها
-    تسهیل انرژی هسته ای به صورت کارآمد و مسئولیت پذیری نسبت به درخواست تازه وارد ها
-    چارچوب جدید با محوریت Iaea برای چرخه سوخت هسته ای و تضمین اراده سوخت و مدیریت و توسعه مکانیسم بین المللی چرخه سوخت و عرضه سوخت هسته ای
-    مشکلات مربوط به سوخت هسته ای و پس ماندهای اتمی و مدیریت سوخت مصرف شده
-    مبارزه شدید با تروریزم هسته ای
-    نوسازی راکتورهای قدیمی تحقیقاتی

شعار آژانس این بوده است:"جهان را اتمی کنید ولی بازرسی و نظارت را دقیق انجام دهید."
آژانس انرژی اتمی نتوانسته است وظائف خود را به نحو احسن انجام دهد ولی برای خود وظائفی را در نظر گرفته است:

-    مکانیزم عرضه مطمئن سوخت شامل بانک بین المللی اورانیوم غنی شده
-    مدیریت چند جانبه و بین الملل کل چرخه سوخت
-    برآورد ذخائر اورانیوم برای تحقیق و توسعه چرخه سوخت
-    اعطای سخاوتمندانه کمک های فنی

درکارنامه آژانس ناکامی ها و ناکارآمدی های فراوانی دیده می شود.وقتی قدرت های جهانی رسالت یک نهاد بین الملی را در تنظیم عملکرد و کارکرد آن با منافع خود تلقی می کنند نمی توان انتظار داشت که آژانس در زمینه عدم اشاعه و رژیم عدم اشاعه موفقیت هایی را کسب کرده باشد.ببینید که اینک جهان و منطقه با چه بحران های جدی و خطرناکی روبروست:
-    اسرائیل دارای زرادخانه اتمی است و بیش از دویست کلاهک اتمی را داراست در حالی که به هیچگونه قاعده و قانون بین المللی پایبند نیست و هر روز هم تهدیدی جدی برای منطقه، کشورهای اسلامی، عربی و ایران محسوب می شود. کشوری که هیچگونه التزامی به هیچکدام از مقررات بین المللی تاکنون نداشته است
-    هند و پاکستان در یک رقابت نظامی هسته ای تهدید کننده امنیت منطقه هستند و حتی باعث تشویق کشورهای دیگر درمنطقه برای ارتقاء توان بازدارنده خود هم شده اند.آیا می توان مطمئن بود که مصر و عربستان سعودی و دیگر ممالک به دنبال سلاح هسته ای نباشند؟
-    کشورهای اتمی مثل امریکا، روسیه، چین، فرانسه گامی موثر در جهت کنترل اشاعه برنداشته اند. آنچه انجام داده اند درقالب حرف و کاغذ و توصیه به دیگران بوده است
-    پرونده کره شمالی از دست آژانس خارج شد در اختیار امریکائیها و گروه 6قرار گرفته است.
-    پرونده عراق هم که تبدیل به یک فاجعه جهانی شد.به مشروعیت سازمان های بین المللی خدشه وارد کرد و امریکا به صورت یک جانبه یک فاجعه جهانی را خلق کرد که ملت مظلوم عراق و ملت های منطقه هزینه پرداز آن هستند.
-    پرونده لیبی هم که به صورت بده بستان و تجارت خون و قدرت بود. دست اندرکاران آژانس فقط نیمکت نشین و تماشاگر بازی امریکا-لیبی شدند.لیبی ها با چند دستگاه قراضه سانتریفیوژ بحران جهانی خود را با امریکائیها معامله و مبادله کردند.
-    موضوع ایران هم که خود قصه پرغصه هفت گنبد افلاک است.
البته آژانس در کارنامه خود موفقیت های نظیر پروندة هسته ای اوکراین،بلاروس، قزاقستان، افریقای جنوبی و انهدام شبکه عبدالقدیر خان را ذکر می کند که نسبت بدان هم باید با داوری های منطقی تحلیل نمود.
طی دو هفته گذشته جهان شاهد سه نشست با اهداف متفاوت در واشگتن، تهران و هیروشیما بوده است. ولی آنچه مهم است پیام هایی است که از این نشست ها صادر می شود.نگاه ایرانی به مقوله بحران هسته ای جهان بایست نگاهی جهان شمول باشد. نخست دغدغه های جهانی نسبت به موضوع اشاعه و خلع سلاح و دوم راه برون رفت برای موضوع و مساله ایران
مناسب است تا نشست تهران بر این موارد تاکید کند:
-    طراحی برنامه های عملی برای ایجاد اصلاح نگاه به جهان عاری از سلاح هسته ای
-    منع تولید سلاح های هسته ای و خلع سلاح کامل و ضرورت قطع و ممنوعیت کامل تبادل و تجارت این سلاح ها
-    احیای نقش آژانس و تلاش های دوجانبه-منطقه ای و بین المللی فارغ از نفوذ قدرت ها
-    انهدام کامل انبار تسلیحاتی کشورهای هسته ای و پیشرفت سریع و تدریجی در خلع سلاح هسته ای
-    استقرار خاورمیانه عاری از سلاح های هسته ای
-    فشار به اسرائیل، هند، پاکستان برای پیوستن به پیمان های بین المللی NPT-CTBT
-    اصلاح طرح و برنامه های صنعت هسته ای جهان
-    نظارت آژانس نسبت به همه کشورها غیرسیاسی و کاملا فنی-تکنیکی، حقوقی و یکسان باید باشد
-    ضرورت نظم هسته ای و تقویت شده با معیارها و استانداردهای جهانی
-    متقاعد کردن به انهدام یا تقلیل زرادخانه هسته ای امریکا، روسیه، اسرائیل
-    کنترل رقابت های امریکا، چین، روسیه د ررابطه با موشک های قاره پیما
-    افزایش فشار به اسرائیل برای نابودی کلاهک های هسته ای و زرادخانه های آن
-    تصویب CTBTتوسط امریکا که در مجلس سنای امریکا در سال 1999مخالفت شد که باعث سرخوردگی جامعه بین المللی شد و ضرورت مسئولیت پذیری امریکا در قبال قوانین عدم اشاعه

ضرورت راه حل های چند وجهی و درک باورها و توفیقات بومی، نکته مهم در این جاست.موضوع خلع سلاح و منع اشاعه به نقش همکاری و مسئولیت پذیری قدرت های هسته ای وابستگی دارد.
پایان سخن رویکرد ماجراجویانه قدرت های اتمی جهان به پدیده ایران هسته ای توهمی توام با پیش داوری است.ژست سیاسی و سوء استفاده قدرت های جهانی تنافر و تناقض جدی و با شعارها و عملکرد 1+5دارد.
مذاکرات بی نتیجه و فرسایشی و به کارگیری ادبیات رعب و تهدید نه تنها کارساز نیست بلکه بر مقاومت و سماحت و سماجت ملت ایران می افزاید.تحریم ها خللی در اراده مصمم ایرانیها به وجود نخواهند آورد. امید بستن به فلج شدن اقتصاد ایران یک اشتباه استراتژیک است. پیش شرط برای مذاکره تعیین کردن کار پسندیده ای نیست، دیدگاه استراتژیک رهبری تمایل ایران به مذاکره با 1+5، همکاری بدون قید و شرط با آژانس و عدم انحراف برنامه هسته ای ایران است. ماهیت برنامه های هسته ای ایران صلح آمیز و اراده حاکمیت ایران متقاعد ساختن جامعه بین المللی است.هر تهدیدی که نقض کننده حق هسته ای ایران باشد توسط هیچ دولت و ملتی در ایران پذیرفته نیست.بلکه با دید و نگاه مثبت و بر اساس جایگاه عزت مند ایران، شروع مذاکرات سازنده و دیالوگ های رسمی بدون واسطه با ایران می تواند کار ساز باشد.
حقوق ملت ایران، اسان به دست نیامده است که بتوان آنرا نادیده گرفت.مذاکرات باید کارآمد، قوی و همراه با حفظ عزت و حاکمیت و فارغ از زیان و خسارت باشد.