تاریخ جنگ های کلاسیک جهان در قرن بیستم، شاهد عملیات های متفاوت و گوناگونی بوده است که هر کدام به لحاظ مسائل استراتژیک نظامی، نیازمند بازخوانی و قرائت های تخصصی از جنس و نوع جنگ، دفاع، عملیات و ماهیت آن جنگ کلاسیک و یا پارتیزانی است. در قرن بیستم جنگ های بزرگی در تاریخ بشریت رخ داد که جنگ ویرانگر اول و دوم جهانی، جنگ های اروپا، جنگ های اعراب و اسرائیل، جنگ دو کره و... از نمونه های آن است.
ماجرای هشت ساله جنگ تحمیلی یا بهتر بگویم دفاع مقدس ملت ایران، حکایتی دیگر از واقعیتی است که در بستر ایمان و ارزش های دینی و هویت ملی نسلی غیرتمند پرتو افکنده است که خود در استیلای استقلال ملت ایران نقش ممتازی ایفا نموده اند.
خرمشهر نماد است. نمادی از شرف و شرافت و غرور یک ملت. اگر چه فتح خرمشهر به لحاظ نظامی و استراتژیک خود قابل توجه و درخور تحقیق است، ولی به عنوان نماد پیروزی و مقاومت ملت ایران همواره بر شبستان مجاهدت های ملت ایران درخشیده و خواهد درخشید.
در واقعه سوم خرداد که فتح خرمشهر را بهمراه داشت دو حدیث ارزشمند متجلی گشت؛ مقاومت و آزادی. مقاومت خرمشهر و آزادی این سرزمین پس از ۵۷۸ روز اشغال نقطه عطف حماسه دفاع مقدس تعریف می شود. فتح خرمشهر پیوند واقعی باورهای مردم در سرشت و سرنوشت جنگ تحمیلی است. حماسه های پر صلابت و استواری که اعتماد به نفس ملی را تقویت و ثبات و امنیت ایران را برای همیشه تضمین کرد. گذر زمان از اهمیت این قطعه پر راز و رمز تاریخ مجاهدت های مردم ایران نخواهد کاست. ماندگاری هویت ملی، ایمان و باور به چنین مجاهدت ها و حماسه هایی است که در بستر انقلاب شکوهمند و حماسه دفاع مقدس، تجلی بافته است.
فتح خرمشهر پدیده ای واقعی در تاریخ مردم ایران است. قبلا هم در جایی نوشته ام رمز اعلای پدیده ها در مسیر تاریخ اجتماعی اسلام و ایران نیازمند دقت بیشتری است. زمزمه پیامبر بزرگ رحمت و عدالت نبی مکرم اسلام را که همواره زمزمه می کردند"اللهم ارنا الاشیاء کماهی"( خداوندا پدیده ها را همانگونه که هستند به ما نشان ده) را در این فتح عظیم و مجاهدت و پایداری می توان جستجو کرد
باید بپذیریم که جنگ ها و ستیزها همزاد انسان و جهانند. تقریباً تمامی تحولات در تمدن های بشری با جنگ، دفاع و حماسه همراه بوده اند و پدیده ها و حماسه ها در مسیر فرود و فراز تمدن  بشری در یک چنین واقعیت هایی خودنمایی کرده اند. فرضیه تاریخی که جنگ های سرنوشت ساز، مسیر تاریخ انسان و جهان را تغییر داده اند. حماسه دفاع مقدس مردم ایران، به عنوان نمونه ای از هویت و ماهیت پاسداری  مردم ایران از باورهایشان نقش آفرینی کرده اند. آزادی خرمشهر چه از حیث معادلات سیاسی و چه از نظرگاه تاکتیک و تکنیک نظامی واقعیت برگرفته از ایمان و خرد مردم و امام است.کیفیت حضور مردم در صحنه های ملی- منطقه ای و بین المللی مرهون همین نوع باورها است.اگر به تاریخ آن روزگار بازگردیم به آگاهی ها و دانایی های خود افزون خواهیم کرد که فرزندان ایران زمین چگونه با تلاش و ایثار توانستند سرچشمه وحدت و محبت و همدلی شوند و آن فضیلت ها و افتخارهایی بی بدیل و بی نظیر به نام خود در تاریخ خود ثبت نمایند. علاوه بر ایمان و اخلاق و ایثار می توان گفت تکنیک و کیفیت عملیات نظامی رزمندگان اسلام به هنگام آزادی خرمشهر، همه را غافلگیر و مبهوت کرد. آزادی خرمشهر و نتایج ناشی از آن در بعد ملی، منطقه ای و بین المللی بسیار تاثیر گذار شد. سلسله عملیات های فتح المبین، طریق القدس و ثامن الائمه نه تنها ماشین نظامی رژیم عراق را از کار انداخت بلکه معادله جدیدی در مناسبات منطقه و جهان به همراه آورد.۲۴روز عملیات بیت المقدس و ۶۰ ساعت نبرد جانانه و مردانه، گرفتن بیش از ۱۹ هزار اسیر از دشمن، کشته و زخمی شدن ۱۶۵۰۰ نفر از عراقی ها، آزاد سازی بندر استراتژیک خرمشهر، انهدام روحیه نظامی عراق، آزاد سازی دو جاده استراتژیک اهواز و خرمشهر و آزادسازی ۵۷۰۰ کیلومتر از سرزمین های مقدس ایران دستاورد این واقعه بزرگ بود. به یاد داریم در همان ایام، مردم ایران تنها و مظلوم و گرفتار در تحریم کشور های غربی و دو قطب جهان قدرت در جنگ سرد، امریکا و شوروی بودند، صف بندی های آنروز و امروز علیه مردم ایران شکل خودش را تغییر داده است ولی ماهیت این تضاد یکی است. آزادی خرمشهر، امید دشمنان ایران را به یاس تبدیل کرد و در مقابل تواضع و کرنش در برابر اقتدار جمهوری اسلامی را به همراه آورد. علاوه بر اینکه فتح خرمشهر در باز شدن فضاها، حضور مقتدرانه جمهوری اسلامی ایران در سطح منطقه ای و بین المللی و ثبات و امنیت ایران و تغییر موازنه سیاسی- نظامی به سود ایران و پیدایش موقعیت جدید از نتایج این پیروزی بود، در ارتقای سطح بینش و آگاهی عمومی در باور به فرهنگ ایثار و گذشت بی نهایت موثر بود. احیای مجدد توان نظامی ایران اعم از نقش سپاه پاسداران و ارتش و برتری استراتژیک نظامی و کاربردهای تاکتیکی ایران از دیگر دستاوردهای دیگر آزادی خرمشهر است.
در واقع عنصر اصلی و تعیین کننده در این مرحله که منجر به تغییر ماهیت جنگ نیز شد تجلی حضور آگاهانه مردم و کارآمدی توان نظامی  رزمندگان اسلام بود.اگر چه آرزوی دشمنان در شکست ملت ایران به تغییر تاکتیک آنان در برقراری صلح و آتش بس رویکرد دیگری شد، اما با در نظر گرفتن واقعیت ها در آن مقطع و توجه به منافع و حقوق حقه مردم ایران خود نیازمند واکاوی دیگری است که البته بایست به داوری تاریخ  سپرده شود.و اما مسئولیت ما در قبال این ملت چیست. نباید فضیلت های ملی و تاریخی این مردم فراموش شود. اگر دنیای اسلام به تکاپوی تجدید حیات و احراز هویت خود گراییده است نتیجه همین ایثار و گذشت هاست.اگر ایران امروز، اندیشه تکوین تمدن و فرهنگ شگرف اسلام را در سر می پروراند برای تحقق آینده ای است که اینگونه مشحون از امیدها و آرزوها است. بی گمان باید مسیری مملو از سختی ها و دشواری ها را پیمود. همان راهی که نیاکان مان بیش از یک قرن و نیم برای تحقق آزادی، توسعه و عدالت، تلاش و مجاهدت کردند. ما بایست یاد شهیدان و ایثارگران و آزادگان و همه پیشگامان استقلال ایران را گرامی بداریم. به میراث ماندگار و فضیلت های درخشان آنان افتخار و اذعان کنیم که آن همه ایثار فراموش نخواهد شد و با صدای بلند می گوییم شما حق هستید. دفاع از حق یعنی تجلی و تشخص حماسه و پیوند انسان -تاریخ- حماسه با حق در همین جهاد و تلاش و ایثار معنی می یابد.