این روزها بنام نامی حضرت امام جعفر صادق علیه الصلوة والسلام ریس مذهب حقه شیعه و ایام شهادت ان دردانه عالم خلقت پیوند دارد . امام صادق علیه السلام  مظهر ازادی اندیشه و ازادی بیان است بگونه ای که در کتب و روایات تاریخی امده است محضر ان بزرگوار کانون مباحثات کلامی و فلسفی است نه تنها اهل سنت و برادران دگر فرق اسلامی و نه تنها دانشمندان دگرادیان الهی هم چون ترسایان و اهل علم دین موسی کلیم و یا زرتشتیان و صابین بهره گرفته و به مباحثات ومنازعات علمی می پرداختند جمعی از نا باوران و نا ایمانیان و بی دینان در مباحثات ان حضرت شرکت می جستند و از دامنه پهناور و اقیانوس علم واندیشه ان بزرگوار  بهره های فراوان می بردند و ان امام همام  با متانت کامل و کرامت اخلاق به استدلال  و تطبیق  تحلیل علوم می پرداختند هیچگاه ان وجود نازنین زبان تهدید و چماق تکفیر علیه مخالفان خود رفتار نمی کردند  انچه نقل است دانشمندان غیر مسلمان و مسلمان شیفته و مشحون  از رفتار ان وجود نازنین و اراستگی اخلاقی و تسامح ومدارا ان حضرت بودند . حضرت امام جعفر صادق معلم و اموزگار بی بدیل و بی نظیری است در حرمت  نهادن به ازادی اندیشه در تحمل شنیدن دانش و اندیشه و باور های  دیگران  . به رسم ادب ویادگار بخش از مناظره ای ان حضرت با ابو حنیفه رضی الله عنه را به رسم بادگار عرضه میدارم 

 

روزی ابو حنیفه به همراه عدّه ای از دوستانش به مجلس امام جعفر صادق علیه السلام وارد شد و اظهار داشت: «یابن رسول اللّه! فرزندت ، موسی کاظم علیه السلام را دیدم که مشغول نماز بود و مردم از جلوی او رفت و آمد می کردند؛ و او آن ها را نهی نمی کرد، با این که این رفت وآمدها مانع معنویّت می باشد؟!»
امام صادق علیه السلام فرزند خود موسی کاظم علیه السلام را احضار نمود و فرمود: «ابو حنیفه چنین می گوید که در حال نماز بودی و مردم از جلوی تو رفت و آمد می کرده اند و مانع آن ها نمی شدی؟» 

امام کاظم(ع) پاسخ داد: «بلی ، صحیح است ، چون آن کسی که در مقابلش ایستاده بودم و نماز می خواندم ، او را از هر کسی نزدیک تر به خود می دانستم ، بنابر این افراد را مانع و مزاحم عبادت و ستایش خود در مقابل پروردگار متعال نمی دانستم .» 
سپس امام جعفر صادق علیه السلام فرزند خود را در آغوش گرفت و فرمود: «پدر و مادرم فدای تو باد، که نگه دارنده علوم و اسرار الهی و امامت هستی .»
بعد از آن خطاب به ابو حنیفه کرد و فرمود: «حکم قتل ، شدیدتر و مهمّتر است ، یا حکم زنا؟»
ابو حنیفه گفت : «قتل شدیدتر است .»
امام علیه السلام فرمود: «اگر چنین است ، پس چرا خداوند شهادت بر اثبات قتل را دو نفر لازم دانسته ؛ ولی شهادت بر اثبات زنا را چهار نفر قرار داده است ؟! آیا این حکم با قیاس سازش دارد؟!»
سپس حضرت فرمود: «بنابر این باید توجّه داشت که نمی توان احکام دین را با قیاس استنباط کرد.»
و سپس افزود: «ای ابوحنیفه ! ترک نماز مهمّتر است ، یا ترک روزه ؟»
ابو حنیفه گفت : «ترک نماز مهمّتر است .»
حضرت فرمود: «اگر چنین است ، پس چرا زنان نمازهای دوران حیض و نفاس را نباید قضا کنند؛ ولی روزه ها را باید قضا نمایند، پس احکام دین قابل قیاس نیست .»
پس از آن ابوحنیفه تقاضا کرد: «یاابن رسول اللّه ! فدایت گردم ، حدیثی برای ما بیان فرما، که مورد استفاده قرار دهیم ؟»
امام صادق علیه السلام فرمود: «پدرم از پدرانش ، و ایشان از حضرت امیرالمؤ منین علیّ علیه السلام روایت کرده اند، که رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: خداوند متعال میثاق و طینت اهل بیت رسول اللّه صلوات اللّه علیهم را از اعلی علّیین آفریده است. و طینت و سرشت شیعیان و دوستان ما را از خمیر مایه و طینت ما خلق نمود و چنانچه تمام خلایق جمع شوند، که تغییری در آن به وجود آورند هرگز نخواهند توانست .»
منبع : الاختصاص، شیخ مفید، ص 189-190

متن مفصلِ روایت، به صورت کامل تر محمد بن عبید عن حماد عن محمد بن مسلم قال:

دخل أبو حنیفة علی أبی عبد الله ع فقال له إنی رأیت ابنک موسی یصلی و الناس یمرون بین یدیه فلا ینهاهم و فیه ما فیه.

فقال أبو عبد الله: ادع لی موسی!

فلما جاءه قال: یا بنی إن أبا حنیفة یذکر أنک تصلی و الناس یمرون بین یدیک فلا تنهاهم.

قال: نعم یا أبه! إن الذی کنت أصلی له کان أقرب إلی منهم یقول الله تعالی وَ نَحْنُ أَقْرَبُ إِلَیْهِ مِنْ حَبْلِ الْوَرِیدِ

قال فضمه أبو عبد الله إلی نفسه و قال: بأبی أنت و أمی یا مودع الأسرار.

فقال أبو عبد الله: یا أبا حنیفة! القتل عندکم أشد أم الزناء؟

فقال بل القتل.

قال: فکیف أمر الله فی القتل بشاهدین و فی الزناء بأربعة؟ کیف یدرک هذا بالقیاس!؟

- یا أبا حنیفة ترک الصلاة أشد أم ترک الصیام؟

قال: بل ترک الصلاة.

قال: فکیف تقضی المرأة صیامها و لا تقضی صلاتها. کیف یدرک هذا بالقیاس!؟

- ویحک یا أبا حنیفة النساء أضعف علی المکاسب أم الرجال؟

قال بل النساء: قال فکیف جعل الله للمرأة سهما و للرجل سهمین. کیف یدرک هذا بالقیاس!؟

- یا أبا حنیفة الغائط أقذر أم المنی؟ 

قال: بل الغائط.

قال: فکیف یستنجی من الغائط و یغتسل من المنی. کیف یدرک هذا بالقیاس!؟‏ 

- ویحک یا أبا حنیفة تقول سأنزل مثل ما أنزل الله.

قا:ل أعوذ بالله أن أقوله.

قال: بلی تقوله أنت و أصحابک من حیث لا تعلمون.

قال أبو حنیفة: جعلت فداک حدثنی بحدیث نحدث به عنک.

قال: حدثنی أبی محمد بن علی عن أبیه علی بن الحسین، عن أبیه الحسین بن علی، عن أبیه علی بن أبی طالب صلوات الله علیهم أجمعین، قال قال رسول الله: إن الله أخذ میثاق أهل البیت من أعلی علیین و أخذ طینة شیعتنا منا و لو جهد أهل السماء و أهل الأرض أن یغیروا من ذلک شیئا ما استطاعوه.

قال فبکی أبو حنیفة بکاء شدیدا و بکی أصحابه ثم خرج و خرجوا...