سید محمد صادق خرازی، معاون سابق وزارت امور خارجه در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی آفتاب به تحلیل و بررسی دیپلماسی و وضعیت ساختاری وزارت امور خارجه در شرایط کنونی پرداخت.
وی در این گفت‌وگو درباره نوع دیپلماسی اتخاذ شده از سوی دولت نهم اظهار داشت: دولت نهم الفاظ و مفاهیم جدیدی را در عرصه سیاست خارجی ساخته است که از آن جمله سیاست خارجی بازدارنده است که تعریف آن روشن نیست.
خرازی در این باره افزود: سیاست خارجی بازدارنده هر چه هست با سیاست خارجی تنش‌زدا که قصد اعتمادسازی دارد تفاوت ماهوی دارد. این نوع سیاست خارجی در واقع نتیجه عملکرد غربی‌هاست و ویژگی بارز آن تضادها و دوگانگی‌هایی است که در این نوع از دیپلماسی دیده می‌شود.
معاون سابق وزارت امور خارجه درباره ارزیابی خود از سیاست خارجی بازدارنده تاکید کرد: نمی‌توان این‌گونه سخن گفت که همه آنچه در عرصه سیاست خارجی ما امروز اتفاق می‌افتد بد است یا خوب است. زمان مناسب برای ارزیابی دیپلماسی بازدارنده فراخواهد رسید و در آن روز فارغ از همه حب و بغض‌ها می‌توان مسایل را بررسی کرد.
وی اضافه کرد: بدون تردید، فعالان در عرصه دیپلماسی بازدارنده، در مواردی به دور از انفعال و فعالانه توانسته‌اند توفیقاتی کسب کنند و در مواردی هم اشتباهات بزرگ و استراتژیک داشته‌اند.
خرازی افزود: من با آنچه احمدی‌نژاد در سفر به عراق بر آن تاکید کرد موافقم. اما آنچه که در نشست خلیج فارس اتفاق افتاد و حواشی آن، با اصول عزت، حکمت و مصلحت نظام هماهنگی چندانی نداشت.
وی ادامه داد: به هر تقدیر به عقیده من، خیلی زود است که بخواهیم درباره پارادوکس‌ها و دوگانگی‌های موجود در سیاست خارجی بازدارنده سخن بگوییم. حکمت سیاسی حکم می‌کند که این را بگذاریم در مقطعی که ما دو دیدگاه، مشکلات‌مان را تا حدی با هم حل کرده‌ایم و دو طرف فارغ از حب و بغض‌ها و احساسات بنشینیم و به صورت منطقی داوری و قضاوت خود را ارائه دهیم و هر کس صادقانه بیان کند که کجا اشتباه کرده و کجا موفق بوده است.
خرازی در ادامه درباره همخوانی تیم حاضر در وزارت خارجه با نوع دیپلماسی اتخاذ شده از سوی دولت نهم گفت: سیاست خارجی تابع سیاست‌های کلی نظام است. تیمی که امروز در وزارت خارجه فعال است همگی از کادر رسمی وزارت خارجه هستند. سیاست کلی خارجی نظام را وزارت خارجه تنظیم نمی‌کند بلکه وزارت خارجه صرفا مجری این سیاست‌هاست.
وی افزود: شخص آقای متکی انسانی فهیم و خلیق است که سعی کرده با مدیران و مجموعه وزارت خارجه به خوبی کار کند ولی در مباحث مربوط به سیاست خارجی شخص مطرح نیست و یک شخص خاص تاثیرگذاری چندانی در عرصه سیاست خارجی نخواهد داشت.
خرازی تصریح کرد: آنچه در وزارت خارجه اتفاق می‌افتد و در عرصه سیاست خارجی اجرا می‌شود، محصول نوع نگاه دولت نهم است. سیاستگذاری‌ها در شورای امنیت صورت می‌گیرد که ناشی از نوع نگاه و باورهای دولت نهم است.
وی ادامه داد: البته باید گفت که خیلی از آدم‌های حرفه‌ای امروز در وزارت خارجه نیستند. خیلی از افرادی که عصاره و خلاصه تجربیات موفق سیاست خارجی بعد از انقلاب چه در زمان دولت مهندس موسوی، چه در زمان دکتر ولایتی و در دوران وزارت دکتر خرازی بودند، امروز در وزارت خارجه حضور ندارند ولی در مجموع آنانی هم که حضور دارند، نیروهای کارآمد و پخته‌ای هستند که تابع سیاست‌های کلی هستند و اگر در جایی هم دیدگاه متفاوتی دارند کاری نمی‌توانند بکنند.
معاون وزارت امور خارجه در دولت اصلاحات همچنین درباره جابجایی‌های مکرری که این روزها در بخش‌های مختلف وزارت خارجه اتفاق می‌افتد و برخی دخالت‌هایی که در بخش مدیریتی این وزارتخانه ملموس است، گفت: چرخش مدیریتی امری کاملا عادی است و همیشه وجود داشته است. البته من بهتر می‌دانم که دیدگاه‌های خود را درباره نوع و کیفیت این چرخش مدیریت دیدگاه خود را مطرح نکنم. اختلاف دیدگاه در وزارت خارجه همیشه بوده و هست و دخالت‌های بیرونی در وزارت خارجه نیر همواره وجود داشته است؛ اما نوع و حجم فشارها و دخالت‌های بیرونی که امروز بر وزارت خارجه وارد می‌شود، با هیچ دوره‌ای قابل قیاس نیست.
وی تصریح کرد: تحقیر مدیران وزارت خارجه امری کاملا ناپسند است که دارد امروز به کرات صورت می‌گیرد. باید سعی کنیم از مدیران وزارت خارجه حمایت کنیم و حرمت و موجودیت این وزارتخانه را حفظ کنیم.
خرازی تاکید کرد: حرمت وزارت خارجه، حرمت نظام است و حرمت مدیران آن بر اعتماد به نفس ایشان می افزاید. امروز فشارها بر وزارت خارجه بسیار زیاد است و نمی‌دانم وزارت خارجه تا کجا و تا چه حد می‌تواند در برابر این فشارها مقاومت کند.
وی در ادامه این گفت‌وگو با اشاره به نوع روابط خارجی کشورمان با کشورهای مختلف دنیا به ویژه روابط با اروپا گفت: بدون شک کاهش روابط ما با اروپا اظهر من الشمس است؛ ولی این امر تنها به یک شخص و یک وزارتخانه مربوط نمی‌شود. هم اروپا عوض شده و هم ما عوض شده‌ایم؛ طبیعی است که این تغییرات روابط ما با یکدیگر را نیز دگرگون می‌کند.
خرازی تاکید کرد: اگر روزی شرودر بر آلمان حاکم بود، امروز خانم مرکل در آلمان است. اگر دیروز در فرانسه ژاک شیراک حضور داشت امروز سارکوزی حاکم است و در کشور ما نیز اگر دیروز خاتمی رییس جمهور بود امروز احمدی‌نژاد ریاست جمهوری را بر عهده دارد.
وی اضافه کرد: تغییرات در دو طرف وجود داشته و همین امر باعث تغییر در سیاست‌های دوطرف شده است. درست است که ما شاهد کاهش سطح روابط با کشورهای اروپایی به طور جدی و در همه ابعاد سیاسی، اقتصادی و فرهنگی هستیم ولی این پدیده‌ای نیست که بتوانیم صرفا به یک شخص آن را نسبت دهیم.
خرازی با تاکید بر اینکه "در هر حال نظام در هر مقطع تصمیماتی متناسب با شرایط بین‌المللی اتخاذ می‌کند"، گفت: بخشی از این کاهش روابط نیز به موضوع پرونده هسته‌ای ما بازمی‌گردد. به هر حال پرونده ایران نباید به شورای امنیت می‌‌رفت ولی رفت. از این منظر نمی‌توان ایران را حتی با کره شمالی هم مقایسه کرد. پرونده ایران کاملا با پرونده کره شمالی تفاوت دارد.
وی اضافه کرد: پرونده هسته‌ای ایران دارای دو بخش است؛ یک بخش که مربوط به همکاری‌های ما با آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای می‌شود و ما در آن موفق بوده‌ایم اما بخش دیگر آن به شورای امنیت مرتبط می‌شود که کار با این شورا پیچیدگی‌های خاص خود را دارد و چابکی و چالاکی خاص خود را نیز می‌طلبد.
معاون سابق وزارت امور خارجه در ادامه اظهار داشت: شرایط در شورای امنیت به نفع ما نیست و این امر تاثیرات بسیاری بر نوع روابط ما با اروپا داشته است.
وی همچنین درباره روابط کنونی کشورمان با کشورهای همسایه نیز اظهار داشت: من اساسا به حسن روابط به همسایگان قائل هستم اما نه به شکلی که اکنون جاریست. امارات پایگاه امنیتی و نظامی آمریکاست و رفتارش فوق‌العاده خطرناک است بر این اساس خیلی بعید می‌دانم که با امارات به نتیجه برسیم.
خرازی ادامه داد: اساسا دیگر کشورهای عرب منطقه هم سابقه چندان خوشی ندارند که بخواهیم به آنها اعتماد کنیم. به عقیده من رفت‌و‌آمد در هر سطحی اتفاق خوبی است که لازم است اما اگر به صرف سفر برای سفر این رفت‌وآمدها صورت گیرد چندان معنایی ندارد و صرف حرف زندن مشکلی را حل نمی‌کند.
وی افزود: این سفرها و صحبت‌ها باید منتج به نتیجه و باعث تغییر رفتارها و گفتارها شود که خیلی مشهود نیست.
خرازی با تاکید بر اینکه دنیای اسلام همواره از تبختر عربی ضربه دیده است، اضافه کرد: روابطی که با عراق در حال شکل‌گیری است بسیار خوب است اما به اعراب خیلی امیدی نیست. اعراب همواره دچار و گرفتار تبختر ناسیونالیستی خود در مقابل ایرانی‌ها بوده‌اند در حالی که ایرانی‌ها در همه دوره‌ها خدمات بسیاری را به اعراب داشته‌اند.
وی همچنین درباره نوع روابط کنونی جمهوری اسلامی با امریکای لاتین نیز گفت: هرچند که آمریکای لاتین در روابط بین‌الملل تاثیرگذار نیست؛ اما حضور ما در آمریکای لاتین حضور درستی است که البته این حضور باید در همه کشورهای آمریکای لاتین صورت گیرد نه فقط یکی، دو کشوری که روابط خوبی با آمریکا ندارند و شعارهای ضدآمریکایی می‌دهند.
خرازی اضافه کرد: برزیل یک قدرت اقتصادی منطقه ای است، مکزیک نیز استعداد مهمی دارد، توسعه روابط با آرژانتین و حل و فصل مسایل با این کشور باید برای ما از درجاتی از اهمیت برخوردار باشد.
وی افزود: در واقع آمریکای لاتین و آفریقا دو حوزه‌ایست که حتما باید ما در آنها حضور داشته باشیم و باید به این دو حوزه توجه جدی کرد؛ اما باید بدانیم که امریکای لاتین و آفریقا در معادلات بین‌الملل و معادلات جهانی شدن چندان تاثیری ندارند و حضور ما باید در آنها به صرف حضور در بازارهای این کشورها باشد.
خرازی در پایان با اشاره به برخی دیدگاه‌های مطرح مبنی بر بی‌تاثیر بودن قطعنامه‌های شورای امنیت بر منافع سیاسی و اقتصادی کشورمان گفت: بدون تردید قطعنامه‌ها بی‌تاثیر نبوده‌اند اما بهترین منبع و مرجع برای پاسخ به سوالاتی از این دست، دولتی‌ها هستند و به ویژه رییس بانک مرکزی، وزیر اقتصاد و وزیر صنایع باید پاسخ دهند که آیا قطعنامه‌هایی که علیه کشورمان صادر شد تاثیری بر وضعیت اقتصادی کشور داشته‌اند یا خیر.
