قرن بیستم ، جنگ ها و درگیری های فراوانی را به همراه داشت، از آغاز حضور استعمار در ممالک  و سر حدات اسلامی طی چند قرن متوالی، بشریت درگیر خصومات های ارضی و مرزی شد و بسیاری از جنگ ها و ستیز ها با تحریک و تطمیع نظام های استعمارگر نیز تحمیل شد. طی سه قرن اخیر جهان اسلام و جهان سوم مورد تجاوز اشکار سه قدرت جهانی قرار گرفتند استعمار انگلستان به خاورمیانه شرقی دست انداخت و استعمار فرانسه غرب خاورمیانه شمال أفریقا و بسیاری از ممالک افریقایی را شخم زد و استعمار روس نیز آسیای مرکزی وقفقاز و بخش عمده ایی از بالکان را مورد تعرض قرار داد ، 

قرن بیستم قرن مرزهای جدید ژیوپلتیک و ایدولوژیک بود. نظام سلطه و قدرت های مخوف جهانی با دو جنگ ویرانگر خشونت های تعریف شده ایی را به عنوان تقسیم بندی منازعات جهانی دوران جنگ سرد، مدیریت کردند ، و در این تعریف ایران بدلیل انکه موقعیت ویژه ایی در ژئوپولتیک و ژئواستراتژیک و ژئو انرژی جهان داشت از نظر قدرت های جهانی دور نماند لذا ایران علاوه بر انکه سرزمینش همواره از استقلال  و عدم استعمار بصورت متعارف  برخوردار بود مورد توجه چند قدرت جهانی انگلستان ، اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده أمریکا ، قرار داشت. مردم ایران در قرن بیستم دو جنگ با عراق  و دو کودتای  انگلیسی رضا خان و کودتای امریکایی  محمد رضا پهلوی ،سرکوب نهضت ملی نفت دو انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی  را تجربه کردند  . اما تلخ ترین تجربه مردم ایران جنگ تحمیلی عراق علیه ایران بود که هشت سال بطول انجامید و این جنگ در دوران جنگ سرد اغاز و در سالهای پایانی جنگ سرد ، نیز پایان یافت .

جنگی که با هدایت و رهبری حضرت امام و مجاهدت همه جانبه مردم معادله نظام سلطه را بر هم زد و تبدیل به حماسه دفاع مقدس ملت ایران گردید ، حماسه ایی که در آن اعتماد بنفس مردم ، احیای سازمان نظامی ایران ، ایجاد بزرگترین کادر فرماندهی جنگ های کلاسیک و پارتیزانی تاریخ خاورمیانه بنام نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و بسیج  در کنار سازمان نظامی ارتش ، دسترسی به جنگ افزارهای پیچیده و برخور داری از سازمان هوا فضا و جنگ الکترونیک ، دو نیروی هوائی، دریایی و زمینی و دهها هزار کادر ورزیده، مهمترین پدیده نظام دفاعی ایران شدند.

اکنون با این مقدمه، مناسب است پس از سی و سه سال از آغاز جنگ تحمیلی و پایان بیست وپنج سال از آن ، به بررسی همه أبعاد و جنبه های داخلی و خارجی  دفاع مقدس، نقش قدرت های جهانی ، علل پیدایش جنگ تحمیلی، اختلافات ارضی و مرزی،  نقش همسایگان و برخی از کشورهای منطقه ، نقشه اسطوره ایی فرماندهان جنگ، چه آنان که شهید شدند و چه انان که مهجور و مشتاق  هنوز در خدمت مردمند و بخش هایی از حضور بی نظیر مردم که بیانگر عظمت، اخلاص و پویایی و برنایی جامعه جوان بر آمده از انقلاب بود طی چند مقاله مختصر بیان شود .

برخی آغاز رسمی تجاوز عراق به ایران را از روز های نخستین سال ١٣٥٩با حملات مقطعی و بمباران شهرها و پاسگاهای مرزی گمانه زنی کرده اند ، سازمان نظامی عراق بویژه نیروی زمینی این کشورکه از استحکام بسیار بالایی برخوردار بود، و به تعبیری یکی از قوی ترین نیرو های زمینی خاورمیانه محسوب میشد  و با حملات پراکنده ، شش ماه قبل از آغاز جنگ در پی آزمون و ارزیابی از سازمان نظامی انقلاب دیده ایران،  بر آمد و در نتیجه در ۲۲ سپتامبر ۱۹۸۰ (۳۱ شهریور ۱۳۵۹) درگیری‌های پراکنده مرزی دو کشور با یورش همزمان نیروی هوایی عراق به دوازده فرودگاه غیرنظامی و نظامی مناطق مسکونی تهران تبریز اصفهان ، اهواز ، ابادان ،کرمانشاه همدان و ..... و تهاجم نیروی زمینی این کشور در تمام مرزها  که بطول هزار دویست کیلومتر و عمق ده ها کیلومتر در برخی مناطق به یک جنگ تمام عیار تبدیل شد.  هفت سپاه و بیش از بیست و دو لشگر، در گیر این حملات و تجاوزات اشکارا شدند ، پدیده آغاز جنگ را فقط نمی توان خصومت شخصی صدام حسین و مهمتر از آن جاه‌طلبی‌های سیاسی، و اختلافات مرزی و ایدئولوژیکی دو کشور دانست ، بلکه ریشه و دلایل اصلی این تجاوز أشکارا در ناسازگاری انقلاب با نظام سلطه جهانی  ، قطع منافع غرب در ایران ماجرای  تحقیر قدرت امریکا در اشغال سفارت امریکا، تنبیه و شکست ایران از جانب ایالات متحده  دانست. نا گفته نماند در ماجرای جنگ تحمیلی کشور های عربستان سعودی ، کویت ، اردن ، مصر، یمن جنوبی ، بحرین از همپیمانان صدام حسین بودند.در طول تاریخ جنگ تحمیلی قدرت هایی چون شوروی إیالات متحده ، فرانسه ، انگلستان، المان همه گونه هم کاری های نظامی لجستیک و پشتیبانی از دولت بعث عراق در سرکوب و شکست ایران به عمل آوردند در این جنگ ارتش عراق به طور گسترده از جنگ‌افزارهای شیمیایی علیه کردهای  ایرانی و عراقی و مردم و نظامیان ایران استفاده کرد.و هم چنین بیش از هجده استان ایران و صد ها شهر و هزاران روستا را بمباران و موشک‌باران کرد.  صدام حسین با الهام از استراتژی جدید جنگی و همکاری با مستشاران امریکایی و فرانسوی و روسی در پی نا کامی در زمین، درگیری‌ها به جنگ در خلیج فارس کشانید. طی آن تعداد زیادی سکوی نفتی و کشتی‌های تجاری و نفت‌کش با پرچم کشورهای گوناگون آسیب دیدند. استراتژی غرب پس از پیروزی های درخشان رزمندگان اسلام و ورود به خاک عراق  و شکست های پی در پی صدام در سالهای دوم و سوم جنگ ، مهار عملیات های موفق رزمندگان اسلام و ورود مستقیم ایالات متحده آمریکا  و نیروی هوایی فرانسه و شوروی و ارائه اطلاعات انبوه نظامی در اواسط جنگ، به شکل مستقیم وارد درگیری با ایران شدند. اگر چه عراق با استفاده از عنصر غافلگیری در ابتدای جنگ موفق شد بخش‌هایی از خاک ایران از جمله شهر خرمشهر را اشغال نماید. ایران در سال‌های دوم و سوم جنگ موفق شد بیشتر مناطق اشغالی از جمله خرمشهر را آزاد نموده و در سال چهارم و پنجم جنگ نقاط مهمی همچون شبه جزیره فاو در جنوب و نیز ارتفاعات مشرف به سلیمانیه در شرق کشور عراق را تصرف کند.

شوروی یکی از دو ابرقدرت دوران جنگ سرد نیز از همان اغاز جنگ بصورت پنهان و از سال ۱۹۸۲ به منبع اصلی عراق برای خرید سلاح‌های پیشرفته تبدیل شد. آمریکا نیز در جریان جنگ همه گونه اطلاعات نظامی بصورت رسمی از سال اول جنگ به عراق کمک کرده بود، در طول دوران جنگ در کنار صدام حسین برای تغییر استراتژی و تاکتیک های نظامی علیه ایران از هیچ کوششی دریغ نکرد در فرایند آزاد سازی سرزمین های تسخیر شده از سال ١٩٨٤ ایران توانست همه استراتژی آفندی و پدافندی عراق را در هم بکوبد و در سال ١٩٨٦ با تصرف فاو یکی از مهمترین بنادر صدور نفت عراق، معادله جهانی و منطقه ایی جنگ به نفع ایران تغییر کرد. تاریخ سیاسی جنگ از این زمان به بعد دستخوش حوادث مهم منطقه ایی و استراتژیک بازدارنده بین المللی شد که به تفصیل در مقاله بعدی بدان خواهم پرداخت.