پیروزی بزرگ تاریخی  که با تلاش و جهاد و کوشش وصف ناپذیر سازمان رزم ایران به منصه ظهور رسید، نیازمند واکاویی وبررسی از ابعاد مختلف است  تا اهمیت آن آشکارتر شود.عملیات بیت المقدس پیامدها و تحولات بسیار مهمی را به دنبال داشت، تحولات و دستاورد هایی که اکنون پس از سه دهه عظمت آن مشهود است. سوم خرداد را باید نقطه عطف تجلی حماسه دفاع مقدس ایران در برقراری پیوندی واقعی با همه باورهای اجتماعی، فرهنگی، اعتقادی، سیاسی دانست. گذر زمان از حقیقت این واقعه مهم تاریخی نخواهد کاست. این پیروزی را حادثه نباید تلقی کرد، بلکه حقیقتی است بر شبستان بلند مجاهدت های ملت ایران که در وجودش صلابت و ثبات و امنیت همراه و پشتوانه ای شد برای ماندگاری و پیشرفت ایران.

اگر مردمی حماسه های خود را فراموش کنند هویت تاریخی خود را از دست داده اند و دچار بی ریشگی خواهند شد. آنچه حماسه ملت ها را در تاریخ ماندگار می کند، معنای ایمان و باوری است که در نزد نسل هایی است که به آن دوره تعلق دارند. فتح خرمشهر یک پدیده بود. به یاد آوریم که پیامبر بزرگ اسلام همواره زمزمه می کردند «اللهم ارنا الاشیاء کماهی» خداوندا پدیده ها را همان گونه که هستند به ما نشان ده. پدیده ای که در آن رمز و راز مردانگی، پایداری و گنجینه درخشان و گوهر ماندگاری از عظمت وحدت و یکپارچگی و تجلی اتحاد و همبستگی بود. اکنون که پس از سالهای متمادی بر افق همواره نورانی فتح خرمشهر می نگریم به مراتب به دستاوردهای این رخداد عظیم پی می بریم.

نمایش عینی در پیدایش قدرت برتر دفاعی ایران

فتح خرمشهر به پیروزی نظامی ایران در عملیات بیت المقدس منجر شد. مهمترین  عنصر سازماندهی سازمان نظامی کشور در فرماندهی جنگ از وضعیت پدافندی به افندی گرایش پیدا کرد و به معنای واقعی  پس از سقوط خرمشهر در مراحل بازدارندگی  و مرحله دوم، جلوگیری از اشغال ۱۵ هزار کیلومتر از خاک ایران بود را می توان به عنوان شکوه و پیدایش قدرت دفاعی ایران مورد توجه قرار داد. پیروزی ایران در این عملیات توازن نظامی منطقه را به نفع ایران تغییر داد. معادله نظامی در منطقه با فتح خرمشهر بر هم ریخت.تحلیل نظامی عملیات همه استراتژیست های نظامی منطقه وبیرون منطقه را از موقعیت نیروهای مسلح جمهوری اسلامی  هم به حیث جغرافیا و میدان درگیری، زمان، روش دستیابی به عملیات، فرماندهی قرارگاه مرکزی کربلا،  استراتژی فرماندهی مشترک سپاه پاسداران و ارتش جمهوری اسلامی و هم  تاکتیک عملیات، فرماندهی و کنترل و نیروهای لجستیک زمینی و هوایی، هر کدام  پدیده ایی شده است که در صورت بررسی و کالبد شکافی هر یک می تواند به موفقیت  عظیم تاریخی ایران در فتح خرمشهر  را با شکلی در خور شأن آن جلوه گر سازد. 

فتح خرمشهر توانست  چالش های امنیتی ایران را که با اتفاقات سیاسی ناگوار، ترور های خونین، انفجارهای  ناجوانمردانه ایی که عناصر وابسته به قدرت های خارجی ایجاد کرده بودند و در مقابل، ایران را در مداخله خارجی آسیب پذیر کرده بود را بر طرف سازد. فتح خرمشهر توانست تامین ثبات سیاسی در برابر چالش های امنیتی ومقاومت در برابر  مداخله خارجی را به ارمغان آورد.

ایران به عنوان یک قدرت منطقه ای  توانست از پیامدهای فتح خرمشهر نقش مهم سیاسی نظامی و امنیتی  بر روند تحولات سیاسی نظامی منطقه تاثیرفوق العاده بگذارد.

باید بپذیریم که جنگ ها و ستیزها همزاد انسان و جهانند. تقریباً تمامی تحولات در تمدن های بشری با جنگ، دفاع و حماسه همراه بوده و غالباً نقطه عطف در مسیر فرود و فراز تمدن های بشری محسوب می شوند. همان فرضیه تاریخی که جنگ های سرنوشت ساز، مسیر تاریخ انسان و جهان را مشخص کرده اند. حماسه دفاع مقدس نمونه ای از تقابل مرسوم بین هویت و ماهیت سلطه و فرهنگ و نظام نوبنیاد مردم بود. آزادی خرمشهر چه از حیث معادلات سیاسی و چه از نظرگاه تاکتیک و تکنیک نظامی پدیده ای نوبنیاد در تاریخ حماسه دفاع مقدس و همچنین در نحوه کیفیت حضور ایران در صحنه های ملی- منطقه ای و بین المللی است.اگر به تاریخ آن روزگار بازگردیم به آگاهی ها و دانایی های خود افزون خواهیم کرد که فرزندان همین سرزمین چگونه با تلاش ها و ایثار ها توانستند سرچشمه وحدت و محبت و همدلی شوند و آن فضیلت ها و افتخار ها را در تاریخ خود ثبت نمایند. علاوه بر ایمان و اخلاق و ایثار می توان گفت تکنیک و کیفیت عملیات رزمندگان اسلام به هنگام آزادی خرمشهر، همه را غافلگیر و مبهوت کرد.

الگوی تفکر و رفتار رزمندگان، شهدا و ایثارگران به عنوان یک فرهنگ ارزشی- حماسی بیانگر نقش بی بدیل، ایمان، روحیه فداکاری و خلاقیت و ابتکار عمل در کسب پیروزی ها به ویژه فتح خرمشهر است که برای همیشه در طول تاریخ می تواند الهام بخش باشد.

در حقیقت پیروزی و موفقیت ایران در خرمشهر یک حادثه تاریخی و تاریخ ساز است. یک الگوی کامل اندیشه و عمل نظامی و مدیریت کلان دفاعی- امنیتی و استراتژیک در کشور است.ملتی که  توان ایجاد حماسه مقاومت دارند و توانسته اند برای نخستین بار در تاریخ چند قرن خود یک وجب از خاک کشور را به حراج نگذارند و با شهادت و ایثار  ثابت کرده که دیگر مجالی برای تجاوز باقی نخواهد گذشت و این ملت با قدرت از امنیت ملی و استقلال خود دفاع خواهد کرد.

هویت ملت ایران برآمده از این تفکر عینی شد که فتح خرمشهر نتیجه صبح قریب ان است که الهام بخش تفکر و رفتار جمعی  ملت بزرگ ایران در صحنه های سیاسی، اجتماعی، نظامی و امنیتی و در برابر مداخله و تجاوز بیگانگان خواهد بود.

آزادی خرمشهر و نتایج ناشی از آن در بعد ملی، منطقه ای و بین المللی قابل بررسی است. سلسله عملیات های فتح المبین، طریق القدس و ثامن الائمه نه تنها ماشین نظامی رژیم عراق را از کار انداخت بلکه معادله جدیدی در مناسبات منطقه و جهان به همراه آورد.60 ساعت نبرد جانانه و مردانه، گرفتن بیش از 19 هزار اسیر از دشمن، کشته و زخمی شدن 16500 نفر از عراقی ها، آزاد سازی بندر استراتژیک خرمشهر، انهدام روحیه نظامی عراق، آزاد سازی دو جاده استراتژیک اهواز و خرمشهر و آزادسازی 5400 کیلومتر از سرزمین های مقدس ایران دستاورد این واقعه بزرگ بود. به یاد داریم در همان ایام، مردم ایران تنها و مظلوم بودند و گرفتار در تحریم کشور های غربی و دو قطب جهان قدرت در جنگ سرد. همین اعراب هم در تقابل با نظام نوبنیاد جمهوری اسلامی از هیچ کمکی به صدام و استکبار دریغ نکردند. آزادی خرمشهر، امید دشمنان ایران را به یاس تبدیل کرد و در مقابل تواضع و کرنش در برابر اقتدار جمهوری اسلامی را به همراه آورد. وسعت جایگاه منطقه ای و بین المللی، باز شدن راه های هموار، حضور مقتدرانه جمهوری اسلامی در سطح بین المللی و ثبات و امنیت ایران و تغییر توازن سیاسی- نظامی به سود ایران و پیدایش موقعیت جدید از نتایج این پیروزی بود. این پیروزی در ارتقای سطح بینش و آگاهی عمومی در باور به فرهنگ ایثار و گذشت بی نهایت موثر بود. احیای مجدد توان نظامی ایران اعم از سپاه پاسداران و ارتش و برتری استراتژی و تاکتیک ایران در عراق از دستاوردهای دیگر آزادی خرمشهر است.

در واقع عنصر اصلی و تعیین کننده در این مرحله که منجر به تغییر ماهیت جنگ نیز شد تجلی حضور آگاهانه مردم و کارآمدی تکنیکی رزمندگان اسلام بود.اگر چه آرزوی دشمنان در شکست ملت ایران به تغییر تاکتیک آنان در برقراری صلح و آتش بس رویکرد دیگری شد، اما با در نظر گرفتن واقعیت ها در آن مقطع و توجه به منافع و حقوق حقه جمهوری اسلامی خود دارای بحث دیگری است که به داوری تاریخ باید سپرده شود.