اندیشه ترقی‌خواهی امیرکبیر اگر نه نخستین گام ایران به سمت توسعه که بی‌شک بلندترین گام ایران در سلسله قاجار بود. امیرکبیر با هوش و ذکاوتی کم‌نظیر، دست به‌کار اصلاحات در ایران شد و به همین سبب می‌توان او را پیشتاز اصلاحات در تاریخ معاصر ایران دانست. امیرکبیر با برچیدن نظام ملوک‌الطوایفی و تقویت قدرت مرکزی امنیت و آرامش را به کشور بازگرداند و با تأسیس کارخانه‌های اسلحه‌سازی در تهران و شیراز و اصفهان از یک سو و تربیت قشون از سوی دیگر، توانست بار دیگر اقتدار نظامی را به قشون ایران که پس از عهدنامه‌های گلستان و ترکمانچای هنوز کمر راست نکرده بود، بازگرداند. وی با تأسیس دارالفنون، بنیانگذار آموزش علوم و فنون جدید شد و با انتشار وقایع‌اتفاقیه (که خوشحالم امروز در جریده‌ای به همین نام در نکوداشت امیر می‌نویسم) در آگاه‌سازی مردم کوشید. هرچند دسیسه اعدا، حسد کوته‌اندیشان و بی‌کفایتی شاه مجالش نداد تا خدمات بیشتری به کشور بکند و ایده‌هایی نظیر کنسطیطوسیون را در کشور پیاده کند لکن خدمات امیر از اصلاح نظام بودجه در قالب کنترل دخل و خرج کشور و دربار گرفته تا تلاش برای سلامت مردم و آبله‌کوبی بسیار زیاد است. میرزای شهید بر قله معرفت دینی قرار داشت. بر همین اساس علیه انحطاط فکری و التقاط بهائیه، بابیه و ازلیه با احدی مماشات نکرد، علیه استعمار و استبداد توأمان مجاهدت کرد که شکوه عظمت کار و تلاش او را باید در تبیین اصالت گوهر دین جستجو کرد.

بی‌تردید آرمان بلند امیر را می‌بایست در سه عنصر استقلال توسعه و پیشرفت و رمز آزادی بیان دانست. تأسیس مراکز علمی و دانشگاه‌ها و مدرسه دارالفنون، در پدیده تعلیم و تربیت و نظم اجتماعی، حاصل مدیریت عالی اوست. تا امروز کتاب‌های بسیاری درباره او نوشته‌اند و هنوز تحقیق در باب خدمات این مرد بزرگ باز است. اگرچه داستان زندگی امیرکبیر در حمام فین رنگ خون گرفت و تیغ قاتلان رگ غیرت کشور را برید اما راه امیر تا امروز هم ادامه دارد. اصلاحات و اصلاح‌طلبی مسیری است که آغاز دارد اما بی‌پایان است. ایده کنسطیطوسیون امیرکبیر در انقلاب مشروطه به ثمر نشست و دارالفنون سرمنشأ دانشگاه‌های امروز ایران شد. تا تاریخ، تاریخ است اصلاحات ادامه خواهد داشت و نام امیرکبیر در شبستان بلند تاریخ ایران خواهد درخشید.