1-        طبق پروتکل های تشریفاتی،سفرهای رسمی مقامات به کشورهای دیگر از چه قاعده ای باید پیروی کند؟

 علی الاصول پروتکل ویا همان تشریفات دیپلماتیک و رفتار متعارف دولت ها معنای گسترده تری از پذیرائی ها وسفر ها و مراسم استقبال دارد ، این قواعد  وبطور کلی حقوق دیپلماتیک ریشه در رسم، عرف وعادت و سنت ورویه وبطور کلی از آنچه تحت نوعا نام "پراتیک دیپلماتیک"یاد میشود، دارند.اگرچه پاره ای از قواعد و رویه ها ی پروتکلی بویژه پس از کنگره وین (1815) در حقوق قراردادی و کنوانسیون ها نیز تدوین ودولت ها را به رعایت آن ملتزم نمودند.از جمله بخشی از قرارداد ترکمن چای بین ایران و روسیه(1828) به مسائل پروتکلی اختصاص داشت. پروتکل کلاسیک اروپائیها در قرون اخیر قواعدی بودند که تا حدود زیادی توسط معدود کشورهای غیر مستعمره نیز رعایت میشد.ولی از قرن بیستم ببعد کشورهای جدیدالاستقلال و نیز بازیگران جدید صحنه بین المللی بر حسب سنتها ، آب وهوا، باورهای مذهبی و مقتضیات اعتقادی و...در آن جرح و تعدیل هائی در ظواهر و مراسم بعمل آورده اند که بعضا تحمل شده و یا مورد پذیرش قرار گرفته اند. در کنوانسیونهای بین المللی دیپلماتیک ونیز کنسولی که در 50 سال گذشته تصویب شده اند در موارد محدودی و بدون پرداختن به جزئیات به مسائل پروتکلی اشاراتی شده اند.

2-        پروتکل تشریفاتی و دیپلماتیک کشورها قابل مذاکره و چانه‌زنی است؟امکان تغییر آنها با توجه به شرایط،جایگاه و اعتقادات میزبان و مهمان وجود دارد؟

 من احساس میکنم منظور شما از "پروتکل تشریفاتی و دیپلماتیک" و قابلیت چانه زنی بودن آن، عمدتا مرادتان  مراسم وتشریفات سفر مقامات عالیه و روسای کشورها است.زیرا این دو امر اعم و اخص هستند.

 اگر منظورتان اینگونه است، ابتدا باید دید که منظور از سفر چیست؟آیا دعوت از رئیس کشور بعمل آمده است ویا نه؟ وآیا سفر دولتی رسمی “State Visit”  است ویا آنکه باصطلاح “Official Visit”  تلقی شده ویک سفر کاری است و یا اینکه  سفر ترانزیتی است ویا آنکه تماس وگفتگو با مقامات میزبان با اغتنام از فرصت در حاشیه یک سفر سیاحتی ویا زیارتی و امثالهم تمهید شده است. بر حسب پاسخی که به این سوالات داده میشود ،پاسخها متفاوت خواهد بود

  3-       مقامات رسمی مهمان، بازدید از بناهای یادبود کشورهای میزبانشان را خود انتخاب می کنند یا برخی برنامه ها اجبارا در برنامه های دیدار آنها گنجانده می شود؟(حق انتخاب دارند یا الزامی است؟و میزبان و مهمان امکان پاسخ متقابل را دارند؟)

 همانطور که عرض کردم اگر سفر رسمی دولتی که در زبان فرانسه به آن “visite d’etat”  ودر انگلیسی به آن “State Visit”  گفته میشود باشد پاره ای از برنامه ها تقریبا از پیش تعیین شده وبرای تمام روسای دولتها بطور یکسانی تحمیل میشوند.بعضی دیگر از برنامه ها اختیاری است وبه حسب اقتضا از طریق مذاکره و مجاری دیپلماتیک در مورد آن قبلا توافق بعمل میاید.

 بطور مثال در فرانسه هر رئیس کشوری در تمامی مدتی که سمت ریاست جمهوری دارد فقط یکبار میتواند از رئیس کشور بخصوص دیگری بصورت میهمان رسمی دولت یا ویزیت دتا پذیرائی نماید.در جزو برنامه های رسمی میهمان نثار تاج گل بر مزار سرباز گمنام در میدان اتوال ویا ضیافت شام رسمی نشسته در کاخ الیزه در پاریس با آداب خاص آن اجتناب ناپذیر است .ولی خوب ممکن است میهمان به دلیل آشنائی ویا ارادتی خاص اظهار تمایل کند که با حضور بر مرقد ژنرال دوگل نیز ادای احترام نماید . ویا اینکه علاقمند باشد شامی هم در ورسای صرف نماید ،در این صورت اگر دولت میزبان مانع و محظوری نداشته باشد این امر اختیاری است و میتواند در برنامه گنجانیده شود. ولی اگر سفر از انواع دیگر باشد البته که حکم مساله میتواند متفاوت باشد.

 4-       آیا اجتناب از بازدید از برخی بناهای یادبود و ادای احترام به شخصیت های ملی کشور میزبان،حامل پیام خاصی است و توان اثرگذاری بر مناسبات دو جانبه را دارد؟

 وقتی قبلا دعوتی رسمی بعمل آمده باشد  و مدعو پذیرفته است که یک دیدار رسمی داشته باشد.این امر لزوما باید ابتدائا در پایتخت رسمی کشور میزبان انجام گیرد و مراسم استقبال رسمی بر طبق تشریفات کشور میزبان بعمل آید.اینکه تشریفات استقبال رسمی در کجای پایتخت و چگونه باید اجرا شود بسته به آداب تشریفات تبیین شده کشور میزبان دارد که باید بگونه غیر تبعیض آمیز در مورد کلیه کشورها اعمال شود. ولی آنچه که مهم است و برای دیگران میتواند موجب گله،ایراد و اعتراض شود رفتار تبعیض آمیز است.

حال وقتی که دعوت رسمی قبول شد ولی اجتناب از دیدار از بنای یادبود و یامقبره شخصیت ملی میزبان که برای آنان فوق العاده واجد اهمیت است  و جزو پروتکل تثبیت شده کشور میزبان است میتواند موجب نقار و کدورتی شود که یحتمل در اینده بگونه ای مقتضی عواقبی خواهد داشت.

 اگراجتناب از این بازدید انقدر مهم است ،قبلا باید در مورد آن فکر میشد وبه دیپلماتهای خودی گفته نمیشد که تدارک این سفر را ببینند. 

ذکر این نکته هم خالی از فایده نیست که اگر ادای احترامی به پیشوای در گذشته کشوری میشود لزوما بمعنای توافق داشتن با کلیه آرا و عقائد آن شخصیت نیست بلکه نشانه احترام و دوستی به کشور میزبان است. بسیاری از رهبرانی که که در ایام قبل از فروپاشی شوروی از مقبره لنین  بازدید میکردند مخالفت بیّن و اشکاری با افکار مارکسیستی داشتند.

  5-       پروسه انتخاب بازدید از بناهای بادبود،از سوی وزارت خارجه کشور میزبان پیشنهاد می شود یا سفیر کشور مقابل(سفیر مقام مهمان)امکان چانه زنی برای تغییر یا لغو آنها را دارد؟

 اگر با قواره هاو هنجارها و رویه های متبع و مقبول دیپلماتیک بخواهیم جواب دهیم فکر میکنم جواب این سوال را قبلا داده ام.اگر غیر از این است که حرجی نیست