باسلام و اظهار خوشوقتی از دیدار دوستان روسی، در ابتدا لازم می دانم از مؤسسه تحقیقات استراتژیک ومطالعات روسیه، بخصوص جناب آقای پروفسور ویتالی نائومکین و دیگر همکاران ایشان به خاطر برگزاری ششمین میزگرد مشترک دو کشور و همچنیـن از سـفیر پرکار و فعال جمهوری اسلامی ایران جناب آقای صفری وهمکارانم دردفترمطالعات سیاسی وبین المللی تشکر می نمایم. برگزاری این میزگرد که سنگ بنای آن حدود شش سال قبل ریخته شد فرصت مبارک و میمونی است . تداوم این میزگرد در سـالیـان گذشـته و رونـد رشد آن وهمچنین آثار و برکات مثبتی که روابط دو کشور در اثر این میزگردها بوجود آمده ، نشان می دهد که اهمیت و نقش نهادهای مطالعاتی و پژوهشی دو کشور در توسعه مناسبات دو جانبه قابل توجه و برجسته می باشد.
درشرایطی که جهان وارد هزاره سوم میلادی شده است و مرحله نوینی در روابط میان کشورها درشرف تکوین می باشد، مناسبات ایران و روسیه می تواند چارچوب جدیدی پیدا نماید که تغییرات حاصله درجامعه بین المللی نتواند آن را تحت الشعاع قرار دهد. بنحوی که دو کشور قادر شوند ضمن حفظ نقش کلیدی در سطح منطقه ای، کارایی تعیین کننده ای درشکل دهی نظام نوین جهانی پیدا نموده، و بدون تضاد منافع، الگوی موفقی از همکاری و حسن همجواری برای سایر کشورها ارائه نمایند.
ایران و روسیه با حفظ وحدت قومی، اصالت ملی و منطقه ای ، ایمان مذهبی و وفاداری به اصول و مبانی فرهنگی که منشاء چندین هزار ساله دارد، وارد قرن بیست و یکم شده اند. لذا باید به عنوان بینانگذاران و پاسداران فرهنگ جهانی با برقراری نظام تک قطبی که در آن تلاش می شود ضوابط و ارزشهای یک قطب بر دیگر کشورها تحمیل شود، مقابله نمایند در راستای این هدف ،گسترش همه جانبه روابط در حقیقت بستر مناسبی برای همکاری در امور گسترده تر منطقه ای و جهانی محسوب می شود و تنها در این شرایط است که وقوع تحولات جدید در روابط بین الملل نخواهد توانست، مناسبات دو کشور را آسیب پذیر سازد. بنابراین این شفافیت در چشم انداز روابط در حوزه های منافع مشترک ، از اهمیت والایی برای مقابله با این چالشها و هموار کردن مسیر تعاملات درقرن جدید برخوردار است. قرنی که در آن کنترل و مهار ایران و روسیه هدف مدعیان طراحی نظام نوین جهانی قرار گرفته است.
درحال حاظر شاهد بروز یک سلسله تحولات مهم در عرصه داخلی ایران و روسیه هستیم که در بسیاری از زمینه ها از تشابه برخوردار بوده، می تواند زمینه نزدیکی بیشتر دو کشور را به یکدیگر فراهم سازد. دو ملت ایران و روسیه با چالش های سیاسی مشابه ای روبرو هستند و هر دو کشور در عرصه مناسبات منطقه ای و بین المللی براساس منافع ملی خود اقدام می نمایند. برخلاف تبلیغات منفی بعضی محافل که وانمود می کنند روابط دو کشور حالت تاکتیکی دارد و از زوایه رویارویی با آمریکا تدوین شده و ممکن است به دنبال تحول شرایط داخلی در دو کشور تغییر یابد، بعنوان فردی که نسبت به جریان تصمیم گیری سیاست خارجی ایران آگاهی دارد باید تاکید کنم که مناسبات مسکو و تهران بر اشتراک منافع پایدار متعدد در آسیا، اروپا و خاورمیانه و براساس واقعیات ژئو پلتیکی تدوین شده و ریشه ای تاریخی - فرهنگی دیرینه دارد.
درحقیقت روابط ما نه براساس مبانی سیاسی و ایدئولوژیکی ، بلکه براساس علاقه به حفظ تمامیت ارضی و استقلال دولتهایی که وارث تمدنهای کهن بوده و نمی خواهند در برابر نظم نیروهای حامی نظام تک قطبی بین المللی تسلیم شوند، شکل گرفته است . اگر دو کشور خط مشی معتدل و معقولانه و مبتنی بر منافع ملی را دنبال نمایند، بدون شک در هزاره جدید میلادی شرکای واقعی راهبردی یکدیگر محسوب گردیده ، نیرویی را تشکیل می دهند که خواهد توانست تهاجمات کشوری که خود را تنها ابرقدرت جهان اعلام کرده ودرحال تعرض به ملل صلح دوستی است که در راه استقلال خود مبارزه می کنند را دفع نمایند.
روسیه به عنوان یک قدرت بزرگ جهانی به طور یقین خواهد توانست بر چالش هایی که فراروی آن قرار گرفته فائق آمده و جایگاه ویژه خود را در نظم متغیر جهانی حفظ نماید. جمهوری اسلامی ایران نیز مصمم است با تداوم بخشیدن به سیاست تنش زدایی وپیگیری ایده گفتگوی تمدنها درجهت تاثیرگذاری برنظام سیال بین المللی حرکت کند.
برگزاری دو دورکنفرانس بین المذاهب میان رهبران عالی رتبه مذهبی از جهان اسلام و کلیسای ارتدوکس درتهران و مسکو، نمونه موفقی از مراحل آغازین گفتگوی تمدنها بین دو کشور است . امید است این اقدامات در سایر حوزه ها به منظور آشنایی با تمدن و فرهنگ ریشه دار و تاریخی دو ملت بزرگ ایران و روسیه و غلبه بر کلیشه های ذهنی بجای مانده از دوران گذشته تجلی پیدا کند.
جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه دارای منافع مشترک در زمینه های مختلف بوده، با همکاری یکدیگر می توانند عرصه های نوینی از منافع متقابل را در نقاط گوناگون جغرافیایی نظیر: دریای خزر، خلیج فارس، دریای سیاه و آسیای مرکزی و قفقاز و سایر نقاط داشته باشند و با کمک یکدیگر برای برقراری صلح و ثبات ، مبارزه با نفوذ قدرتهای بیگانه، جدایی طلبی قومی، افراط گرایی مذهبی، تروریسم، جنایتهای سازمان یافته و قاچاق مواد مخدر در منطقه، با یکدیگر همکاری کنند. جمهوری اسلامی ایران ضمن احترام به تمامیت ارضی فدراسیون روسیه با برداشتهای افراطی از دین مبین اسلام مخالف بوده ، مدعی است که این امر می تواند صلح و ثبات منطقه را با خطر روبرو ساخته، موجب مرزبندیهای جدیدی بین ادیان توحیدی گردد.
همکاریهای اقتصادی - کاربردی دو کشور پاسخگوی سطح روابط سیاسی آنها نیست و می تواند شامل عرصه هایی نظیر: فن آوریهای علمی، هوافضا، ماشین سازی، انرژی، فلزات، معادن، ساخت راه آهن و جاده، تجهیز بنادر دریایی، اجرای عملیات اکتشافی زمین شناسی و ایجاد شرکتهای کشتیرانی باشد. برای توسعه موفقیت آمیز همکاری های اقتصادی، ایجاد نهادهای تخصصی از قبیل : شرکتهای حمل ونقل ، بانکها و بنیادهای حمایت از سرمایه گذاری، شرکتهای مشاوره ای، موسسات بیمه ای و به طور کلی ایجاد مبنای حقوقی ، از اهمیت زیادی برخوردار است .به عقیده من روابط اقتصادی مهمترین عامل توسعه مناسبات، صرف نظر از اهداف ژئوپلتیکی و تمدنی است . گسترده شدن این مناسبات به نوبه خود بر تعیین روابط راهبردی دو کشور اثر خواهد گذاشت. نظم آینده جهان مبتنی برشکل گیری اتحادیه های اقتصادی خواهد بود. در چنین شرایطی دو کشور بزرگ حوزه خزر - یعنی ایران و روسیه - با مشارکت مناطق پیرامونی می توانند مبادرت به شکل دهی یک اتحادیه قدرتمند اقتصادی نمایند.
توسعه روابط جمهوری اسلامی ایران با کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز و ارتباط آنها با جهان خارج از مسیر ایران ، به منزله تضعیف جایگاه ژئوپلتیکی روسیه نیست. در حقیقت دو کشور مکمل نقش یکدیگر در منطقه آسیای مرکزی و قفقاز می باشند و تقویت موقعیت ایران در این منطقه می تواند موجب تحکیم ثبات و امنیت در مرزهای جنوبی روسیه شده ، از توسعه طلبی اقتصادی ، عقیدتی و نظامی بعضی از نیروهای فرامنطقه ای که درجهت تضعیف جایگاه روسیه و به حاشیه رانده شدن بیشتر این کشور تلاش می کنند، جلوگیری نماید.
برخی روندهای ژئوپلتیکی در حوزه خزر ممکن است منافع و امنیت ملی دوکشور را که به ساختار ژئوپلتیکی معاصر ملحق نشده اند، با خطر مواجه سازد. در شرایطی که غرب در راستای انحصاری کردن مسیرهای انتقال منابع انرژی منطقه تلاش می کند، همکاری مشترک در ساخت خطوط انتقال انرژی از خاک ایران و روسیه ، موجب تقویت مواضع آنها در صحنه بین الملل گشته و مانع از تسلط کشورهای غربی و منابع انرژی خواهد شد. طراحی استراتژی واحد در رابطه با طیف وسیع مسایل در حوزه خزر، وسیله مناسبی برای تحکیم مواضع ژئو استراتژیک دو کشور می باشد و منافع غیر متقابل ولی درعین حال غیر متضاد نباید منافع از توسعه همکاری مشترک گردد.
درخاتمه امیدوارم که مباحث و دیدگاههایی که از سوی کارشناسان و متخصصین و صاحبنظران مسائل دو کشور دراین میزگرد مطرح می گردد، موجب نهادینه شدن تعاملات علمی در روابط دو جانبه شود، به گونه ای که تحت الشعاع جو سازیهای دیگر کشورها قرار نگرفته ، با توجه به معیارها و مقررات بین المللی و طبق اصول و کنوانسیونهای معتبر بین المللی بیش از پیش گسترش یابد.
تردیدی ندارم که بحث های این میزگرد در تعمیق فضای دوستانه ای که بر روابط دو کشور حاکم است ، نقش سازنده ای را خواهد داشت. اعراق نیست اگر تاکید کنم که نهادینه شدن این میزگرد می تواند، الگویی برای سایر تعاملات علمی - سیاسی باشد.
