جناب آقای اوادا

میهمانان ارجمند

خانم‌ها و آقایان

مایلمم در آغاز مراتب سپاسگزاری خود را از برگزارکنندگان محترم ژاپنی دومین سمینار مشترک دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و مؤسسه امور بین‌الملل ژاپن (IPIS – JIIA) ابراز نمایم. امیدوارم این گونه گردهمایی‌ها بتواند در نزدیکتر ساختن دو ملت بزرگ و دوست ایران و ژاپن و تحکیم و گسترش روابط دوستانه موجود بین دولت‌های دو کشور در کلیه زمینه‌ها سودمند باشد.

ایران و ژاپن دو قطب بزرگ و کهنسال تمدن بشری در آسیا – یعنی کهن‌ترین قاره جهان – هستند. قاره‌ای که خاستگاه دیرینه‌ترین نهضت‌های فکری و آرمانی و ادیان و پیامبران بزرگ جهان (چون زرتشت، پیامبران مذاهب ابراهیمی، کنفوسیوس و بودا) می‌باشد و هر یک از آنها نمونه‌های درخشانی از تاریخ فرهنگ و تمدن بشری به حساب می‌آیند.

این وجه فرهنگی و تمدنی می‌تواند زمینه‌ساز همکاری‌های اساسی بین کشورهای آسیایی (به ویژه ایران و ژاپن) در قالب‌های دو یا چند جانبه باشد و سرمشق و الهام‌بخش خوبی برای حفظ فرهنگ‌های آسیایی به حساب آید. این جنبه از کار بویژه در زمانی اهمیت می‌یابد که هم اینک جهان معاصر از یکسو خسته از نظام مبتنی بر سیاست‌های مادی قدرت، در جستجو یافتن معنایی تازه برای تنظیم مناسبات و روابط انسانی بین ملت‌ها است و از سوی دیگر شاید پیامدهای ناشی از فرآیندهای عالمگیر جهانی‌شدن بر عرصه فرهنگ و تمدن‌های کهن و تلاش برخی قدرت‌ها برای سیطره بخشیدن به الگوی تک‌قطبی می‌باشد. این چارچوبه کلی در بینش نسبت به نظام بین‌المللی معاصر عرصه‌های گوناگون را برای همکاری و همبستگی بین ملت‌های دیرینه آسیایی چون ایران و ژاپن فراهم ساخته و دو کشور را بر آن می‌دارد تا ساز و کارهای تازه‌ای را در آغاز سومین هزاره میلادی در پیش گیرند.

گام نخست توجه به ضرورت زدودن کشمکش‌ها بین کشورها و فرهنگ‌های جهان است. این مهم جمهوری اسلامی ایران را بر آن داشته است تا طرح گفتگوی بین تمدن‌ها را به عنوان پایه‌ای جهانی برای افزایش همفکری و تفاهم و مشارکت هرچه بیشتر بین ملت‌ها مطرح سازد، و سال 2001 نیز از سوی سازمان ملل متحد به همین منظور نامگذاری شده است. از این رو مبحث گفتگوی بین تمدن‌ها به ویژه در بین تمدن‌های آسیایی می‌تواند عامل مهم و اساسی برای رایزنی‌های روشنفکران و سیاستمداران ایرانی و ژاپنی برای شکل بخشیدن به الگوی تازه از همزیستی و همکاری و پرهیز از ستیزش، به عنوان یک "نظم نوین جهانی" مطرح باشد. در وجه آسیایی این مقوله، مشارکت ایران و ژاپن می‌تواند به گسترش نقش و حضور دو کشور در عرصه‌های مختلف این قاره و گونه‌ای همکاری مکمل برای راهبری آسیا بیانجامد. نزدیکی نسبی دیدگاه‌های ایران و ژاپن در مورد آسیا، جایگاه مهم و قدرتمند ایران درغرب آسیا و خلیج فارس، جهت‌گیری مثبت آسیایی و گرایش به سوی شرق در سیاست خارجی ایران، و گرایش متقابل ژاپن به سوی غرب آسیا در این راستا معنا می‌یابد و می‌تواند به تقویت روابط بین دو بخش شرق و غرب آسیا نیز کمک کند.

گام دوم به حوزه تأثیرات و پیامدهای جهانی‌شدن و جلوه‌های گوناگونی که برای گسترش همکاری‌های ایران و ژاپن بوجود می‌آورد، ارتباط خواهد یافت. اهمیت یافتن هرچه بیشتر مؤلفه‌هایی چون دانش، تکنولوژی، اطلاعات و ارتباطات و نقش عمده ژاپن در اقتصاد جهانی و جایگاه مهم آن در شرق آسیا زمینه‌ای سودمند برای بهره‌گیری ایران در عرصه می‌باشد. در ارتباط با تأثیرات تک الگویی جهانی‌شدن بر فرهنگ‌ها، همسویی نسبی رهنگی ایران و ژاپن می‌تواند عامل بهره‌گیری ایران از تجربیات ژاپن برای ایجاد تعدیل و سازگاری بین جامعه سنت‌گرا و مدرنیسم باشد،چرا که روندهای جهانی‌شدن و منطقه‌گرایی همزمان با یکدیگر در جریان هستند و پویش بین این دو جریان روابط بر پایه همکاری و همزیستی با یکدیگر را بیشتر از گذشته ضرورت می‌بخشد.

گام دیگر در گستره بین‌المللی نیز پیامدهای جهانی شدن بر مفاهیم امنیتی است که در عرصه‌هایی چون محیط زیست، تروریسم، قاچاق مواد مخدر، توسعه نیافتگی، انفجار جمعیت و از همه مهمتر موضوع خلع سلاح هسته‌ای و جنگ افزارهای کشتار جمعی به عنوان مبرم‌ترین تهدید امنیت جهانی پس از جنگ سرد، می‌تواند زمینه‌ساز همکاری ایران و ژاپن باشد. در زمینه اصلاحات مربوط به ساختار سازمان ملل و در راه افزایش سهم و قدرت کشورهای آسیایی و بویژه ژاپن از نفوذ خود در بین کشورهای صنعتی جهان (گروه 8) برای تعدیل مواضع نسبت به جمهوری اسلامی ایران از دیگر موارد امکان‌پذیر در این محدوده به شمار می‌آید. با توجه به نگرانی‌های ژاپن در شبه جزیره کره و روابط مثبت و سازنده ایران با هر دو کره ایران می‌تواند در این زمینه راهگشا و همکاری برانگیز باشد.

ملاحظات استراتژیک و امنیتی ژاپن نسبت خاورمیانه توجه به تنش‌های هسته‌ای در غرب آسیا بین هند و پاکستان، بحران افغانستان و پیامدهای فاجعه‌بار انسانی آن، تنش‌ها در آسیای مرکزی که همگی نشانگر معطوف شدن دیدگاه‌های ژاپن به مسائل امنیتی این منطقه بر زمینه‌های صرفاً اقتصادی و انرژی می‌باشد به خودی خود تأثیر مستقیم و فوری مؤلفه‌های یاد شده را بر امنیت انرژی و امنیت آسیا نشان می‌دهد. در این راستا سیاست تنش‌زدایی جمهوری اسلامی ایران و نقش راهبردی ایران در 000 کشورهای اسلامی که تاکنون به گسترش و تحکیم فضای اعتماد بین جمهوری اسلامی ایران و همسایگان کمک کرده است، می‌تواند زمینه‌ساز رفع کاستی‌های ناشی از نبود ترتیبات امنیتی در منطقه خلیج فارس و گسترش همکاری‌های منطقه‌ای و سرمایه‌گذاری‌ها باشد. استقبال ژاپن از ابتکارهای بعمل آمده از جانب ایران می‌تواند زمینه تبادل بین جمهوری اسلامی ایران و ژاپن برای پایان دادن به کشمکش‌های منطقه‌ای باشد.

افزون بر حیطه‌های بین فرهنگی و بین تمدنی، همکاری در عرصه‌های دو جانبه نیز محدودیتی نداشته و زمینه‌های بالفعل و بالقوه بسیاری را برای گسترش روابط فنی و تکنولوژیک دو کشور در فضای موجود بین‌الملل وجود دارد که تنها نیازمند گام‌های جدی و مؤثر دو طرف می‌باشد. برخورداری ایران از منابع طبیعی سرشار و جایگاه ژئوپلیتیک و نقش آن به عنوان یک قدرت منطقه‌ای در خلیج فارس (برخورداری از 90% انرژی مورد نیاز ژاپن) در این زمینه شایان توجه می‌باشد.

ژاپن همواره به عنوان یکی از مهمترین طرف‌های تجاری جمهوری اسلامی ایران و ایران نیز با توجه به جایگاه ویژه در زمینه نفت و گاز به عنوان یکی از تأمین‌کنندگان مهم انرژی مورد نیاز ژاپن مطرح بوده است. تلاش ژاپن برای پرهیز از همراهی کامل با سیاست تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران و تلاش برای حفظ ارتباطات سازنده خود با ایران در حد منطقی و همچنین کوشش برای از میان برداشتن مشکلات و سوءتفاهم‌های احتمالی از راه گفتگو و نه مقابله، از دیگر وجود مثبت در روابط ایران و ژاپن بوده است. با این حال و با وجود برخورداری دو کشور از سطح روابط نسبتاً مطلوب، امکان گسترش آن در کلیه زمینه‌ها و ظرفیت‌های بیشتری در تمامی عرصه‌ها وجود دارد. در این راستا زمینه‌هایی چون نفت و گاز، پتروشیمی، معدن، تولیدات فلزی، ارتباطات، حمل و نقل، ترانزیت، محیط زیست و حفظ میراث فرهنگی در روابط دوجانبه مطرح هستند. همچنین عواملی چون برخورداری ایران از زیرساخت‌های مناسب، برخورداری از نیروی کار مستعد، ماهر و ارزان، تلاش برای رفع موانع گمرکی و حرکت به سوی بهبود فضای سرمایه‌گذاری خارجی، مطرح بودن جایگاه آن به عنوان دروازه‌ای به آسیای مرکزی و قفقاز، فراهم آوردن امکان دسترسی آسان ترانزیتی منابع نفت و گاز کشورهای یاد شده با بازارهای جهانی از جمله بازارهای شرق آسیا، همگی مستلزم برآورده شدن دو نکته اساسی هستند:

1)                توجه بیشتر ژاپن به لزوم گسترش سرمایه‌گذاری‌های مستقیم در ایران که می‌تواند به برقراری توازن در سرمایه‌گذاری ژاپن در شرق آسیا و اروپا با غرب آسیا کمک کند.

2)                توجه به اینکه کشورهای آسیایی به عنوان بهره‌برداری اساسی این مسیر باید با همکاری خود و با گرایش آسیایی و لحاظ نمودن مقرون به صرفه بودن اقتصادی، سیر طبیعی، ارزان و با امنیت بالای ایران را مورد پشتیبانی قرار داده و از مسیرهای پرهزینه و با اغراض سیاسی پرهیز نمایند.

حضار محترم اطمینان دارم که این نشست صمیمانه فرصت مناسبی است که با بررسی زمینه‌های همکاری ایران و ژاپن در زمینه‌های مختلف، موانع و چالش‌های احتمالی از سرراه گسترش هرچه بیشتر روابط دو کشور برداشته شود. امیدوارم این گونه میزگردها بین دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی (IPIS) و انستیتو روابط بین‌الملل ژاپن (JIIA) بتواند گام‌های سازنده‌ای در ارتقاء سطح روابط دو کشور بردارند.

آرزوی موفقیت برای شما و برگزار کنندگان گردهمایی را دارم.