سپاس خدای راکه به ما توفیق داد تا در برنامه‌ای دیگر با جمع آوردن فرزانگان و اندیشمندان حوزه‌های مختلف تمدنی، گامی دیگر در جهت تقریب و تفاهم میان دیدگاه‌های مختلف برداشته و از این طریق خدمتی هر چند ناچیز به گسترش ادبیات موضوع بسیار مهم اسلام و غرب داشته باشیم.
جا دارد در آغاز سخن از تلاش‌های استاد بزرگوار جناب آقای دکتر سید مصطفی محقق داماد و هیئت محترم علمی همایش که با تشکیل جلسات متعدد در طول بیش از یکسال گذشته زمینه هر چه پربار شدن این نشست را فراهم آوردند سپاسگزاری کنم.
در این دو روز اساتید ارجمند ایرانی و خارجی فرصتی یافتند تا دستاوردهای علمی و تجربی خویش را در ارتباط با موضوع همایش سخاوتمندانه در اختیار پژوهشگران قرار دهند. هرچند محدودیت وقت امکان عرضه آزادنه مطالب را بطور کامل فراهم نمی‌ساخت، اما امیدورام با تلاش مرکز تحقیقات اسلامی در کوتاه‌ترین زمان ممکن، مجموعه مقالات همایش به دو زبان فارسی و انگلیسی منتشر و در اختیار علاقمندان قرار گیرد. وظیفه خود می‌دانم که از همه عزیزان آن مرکز نیز سپاسگزاری کنم.
حقیقت آن است که بحث در موضوع اسلام وغرب به بیش از یک همایش نیاز دارد. تحقق آرمان گفتگوی تمدن‌ها در این خصوص مستلزم برپایی نشست‌های مستمر و منظم سالانه است. این نیاز ایجاب می‌کند تا ما با دیگر سازمان‌های منطقه‌ایی و بین‌المللی که آمادگی برگزاری و اجرای چنین همایش‌هایی را داشته باشند وارد گفتگوهای جدی شده و برای آن برنامه‌ریزی کنیم. من به نوبه خود آمادگی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران را جهت هرگونه همکاری با مراکز علمی و پژوهشی دیگر کشورها در این خصوص اعلام می‌کنم.
این قبیل نشست‌ها ضرورت تغییر نگاه سنتی به موضوع اسلام و غرب را فراهم می‌آورد. چرا که واقعیات موجود در جهان اسلام و غرب اینک با گذشته خود تفاوت شگرفی پیدا کرده‌اند. نقش سترگ انفورماتیک و الکترونیک نه تنها بر گسترش منابع اندیشه تأثیر به سزایی گذاشته است بلکه زندگی روزمره مردم این دو اردوگاه را هم با گذشته خویش متمایز ساخته‌اند.
اقتصاد و تکنولوژی و صحنه مبادلات جهانی خود بخود یک نوع مدارا و تسامح طبیعی بوجود آورده است. بگذارید صریح و دوستانه بگویم تأمل سازنده میان مردمان دو اردوگاه نه تنها یک انتخاب که یک ضرورت است.
نباید با نگرش تاریخی‌گری با تکیه بر واقعیت‌های تلخ و شیرین گذشته در مقام نفی و اثبات یکدیگر برآئیم. امروزه در چالش‌های عصر نوین برای ساختن جهانی آباد و آزاد نیازمند نگاهی نو به میراث تمدن‌ها و فرهنگ‌های مختلف هستیم که پایگاهی نو در خردورزی بگشاید. خردی که مدارا و تأمل را برمی‌تابد و به جای تأکید بر گذشته و تفاوت‌ها به آینده و اشتراکات می‌اندیشد.
یکی از ارزنده‌ترین نکاتی که امروز بویژه از سوی اندیشمندان و محققان این حوزه باید مورد توجه واقع شود، ذات و جوهره مدنیت اسلامی است. تمدن اسلامی امروزه در مقوله مباحث تمدنی اساسی‌ترین وجه تمدنی با ریشه دینی است که مورد توجه واقع شده است.
تمدن‌های کنفوسیوسی، بودیسم، هندو و ارتدوکس، آنگونه که تمدن اسلامی مطرح است، در مباحث تمدنی جای خود را باز ننموده‌اند. اگر چه نمی‌توان از نظر دور داشت که خاستگاه کلیه این تمدن‌ها آئین‌ها و مذاهب هستند.
باور اینجانب به اهمیت تمدن اسلامی در مجموعه مدنیت بشری روح متکامل و قابل انعطافی است که آئین اسلام از خود در برابر مظاهر تمدن بشری (غرب) نشان داده است. اهتمام و عنایت که در اسلام نسبت به علوم و دانش وجود داشته از یکسو و قدرت تطابق جوامع مسلمین از دیگر سو سبب گشته که بخش قابل ملاحظه‌ای از مذاهب اسلامی در رویکرد به سوی مظاهر تمدن بشری نوعی تسامح و تساهل سازنده را ملحوظ نظر قرار دهند.
به روایتی، راز شادابی و بالندگیِ تمدن اسلامی و توان گفتگو و تبادل موجود در آن، ریشه در تعالیم و احکامیِ دارد که از بدو حیات اسلام، مسلمین را به کسب دانش در اقصی عالم واداشته و بهره‌وری از علوم را توسط ایشان تا آخرین دم حیات نوعی فریضه دانسته است.
آنچه سبب گشت تا گفتگو میان اسلام و غرب علیرغم فقدان سنخیت ایندو تمدن یا تمایزات موجود در جوهره آنها تداوم یابد، وجود اشتراک و تعلقات هردو این مدنیت‌ها به علم و دانش است، نکته‌ای که توجه بدان موجد تغییر در نگرش تخاصمی به تفاهم یا تعامل سازنده در قالب فرضیه «گفتگوی تمدن‌ها» گشته است. باورم این است که با برداشت از نگاه اسلام به تسامح آنچه که پیامبر اسلام از آن به عنوان بعثت علی الشریعه السمهه و اسهله نام می‌برد می‌توانیم به مخاطبان مسلمان بگوئیم اسلام عرفان اسلام اخلاق توانائی آن را دارد که با حفظ ارزش‌های دینی و ملی به گفتگو و تجارب سازنده با دیگر ادیان بپردازد.
به امید روزی که شاهد تعامل، تعاون و تفاهم کامل میان تمدن‌های مختلف و از جمله اسلام و غرب بوده و انسان معاصر، صلح، امنیت و آرامش همراه با عدالت واقعی را در سراسر جهان مشاهده کند.
بار دیگر از حضور یکایک شما عزیزان در این اجتماع ارزشمند تشکر نموده و از خداوند متعال برایتان موفقیت آرزو می‌کنم.
