و کذلک جعلناکم امه وسطا لتکونوا شهداء علی الناس و یکون الرسول علیکم شهیدا
اعتدال یکی از واژه های پربار، مثبت و دلنشین در فرهنگ سیاسی و اجتماعی ایران است. اعتدال و میانه روی یکی از عبارت های مهم قرآنی- روایی است که در ادبیات اجتماعی و زندگی روزمره مردم هویتی ایجابی دارد و نسبت آن با عقلانیت و اخلاق و رفتار کاملا نزدیک و مشهود است.
رئیس محترم جمهور جناب آقای دکتر حسن روحانی در فرآیند مبارزات انتخاباتی با بیان و تفسیر مکرر این واژه را تبدیل به یک ترمینولوژی سیاسی نمود و تاکنون بسیار از اهمیت این واژه سخن به میان آمده است. اعتدال مهم ترین راهبرد خردمندانه در برابر خودی ها و جامعه بین الملل است. ولی نسبت اعتدال و سیاست نیازمند واکاویی جدی و ارزیابی و تحلیل دقیق است. فقد اعتدال در رفتار باعث شده طی سال های گذشته نظام جمهوری اسلامی بهای گزافی پرداخت کند. احزاب و گروه ها، شخصیت های سیاسی و اجتماعی چهره های مطرح و موجه جامعه و از همه مهم تر کارگزاران نظام اسلامی و متولیان دولت، برای ثبات و حیات نظام اسلامی و اینکه مردم سالاری دینی برخوردار از الگوی رفتاری منطبق با نرم های متعارف باشد، چاره ای ندارند جز آن که به تبیین اهمیت اعتدال به عنوان مهم ترین رکن رفتاری فردی و جمعی در ایران اهمیت ورزند.
نخبگان و متفکران و نظریه پردازان نظام اسلامی می باید برای تحقق جامعه مدنی و مدینه فاضله ای که آرمان شهیدان با فضیلت ایران بود، به قدرت اجتماعی توجه و آن را به عنوان رمز ماندگار دولت و نظام سیاسی تلقی کنند. پدیده قدرت و پایگاه اجتماعی، تضارب آرا و اندیشه های متفاوت بدون رفتار اعتدالی حاکمان و دولتمردان قابل اجرا نخواهد بود.
ما در حال حاضر با جامعه ای جوان و پویا که آرمان های بلند پروازانه در آن هویداست روبرو هستیم. رفتاری که طی یک دهه گذشته صورت گرفته ، شکاف میان دولت- ملت را افزایش داده است. بی ثباتی سیاسی و بی اعتمادی عمومی، عدم توجه به توسعه سیاسی- اجتماعی و کند شدن توسعه اقتصادی نتیجه رفتاری است که با اعتدال و عقلانیت فاصله پیدا کرده است. بسیاری از روانشناسان و جامعه شناسان ریشه پدیده های آنارشیستی در جامعه را نشانه عدم توجه دولتمردان و نخبگان به عقلانیت جمعی می دانند. عدم توجه به اعتدال اجتماعی جامعه را به آنارشیسم و یا لیبرالیسم کلاسیک و یا رفتار ساختار شکنانه می کشاند و همه این ها ناشی از عدم وجود اعتدال در رفتار- گفتار است که منطق هویت دینی- ملی فراموش می شود و زمانی که اینچنین شد هجوم فرهنگ و اندیشه سیاسی غیرخودی با همه وجود تهدید امنیت ملی می شود.
وقتی در منظومه عقلانی، رفتاری توام با اعتدال حاکم شود وجهه ملی تخریب نخواهد شد. وقتی حاکمیت رفتاری توام با اعتدال داشته باشد، انتقال قدرت که ضرورت حیاتی کلیه سیستم های مبتنی بر مردم سالاری است، برخوردار از اعتبار ملی و بین المللی می شود. برای اعتماد جامعه باید رفتار منطبق با اعتدال مبنای رفتاری حاکمان و دولتمردان و نخبگان باشد.
انتخابات بارزترین روش ارزیابی عملکرد دولت ها و سیاست هاست که مورد داوری و چشم تیزبین مردم قرار می گیرد. اعتدال هرگونه توسل به خشونت را نفی و حق اعتراض و نقد مسالمت آمیز را در چارچوب قانون مشخص می کند. خط اعتدالی دولت و مسئولان هرگونه تصرف غیرقانونی در بین المال و استفاده ابزاری از قدرت را بر نمی تابد و از سوی دیگر تصور اینکه واژه اعتدال کاربرد صرف انتخاباتی داشته و دارد یک خطای فاحش و استراتزیک تلقی می شود. دولتی که با انبانی از مسائل و مشکلات داخلی- خارجی روبرو است، تنها با متانت و اعتدال و با گام های حساب شده می تواند به اهداف خود برسد.
عقل اعتدالی دولتمردان، رفتار مردم و جامعه مدنی و احزاب سیاسی را نه تنها در رفتار سامان مند می کند،بلکه پدیده مهمی خواهد شد در این حالت نه تنها انتخابات پدیده با اهمیتی می شود برای چرخش قدرت؛ بلکه با کاهش فضای قطبی شده در جامعه روبرو می شویم. اعتدال سرسازگاری با حق بودن قدرت ندارد. اعتدال توان حل اختلافات سیاسی- اجتماعی را دارد تا تشدید فضای بسته تهدید کننده نشاط جامعه نشود. اعتدال سر سازگاری با کلام و ادبیات تحریک آمیز ندارد.
به زعم جناب آقای رئیس جمهور، اعتدال منافی با روحیه انقلابی نیست. تفکر انقلابی نیازمند اعتدال، منطق و عقلانیت است. ادبیات تحریک آمیز عامل جدی بسته شدن فرصت های ملی- تاریخی ملت ایران است. کلام و ادبیات معتدل امید به جامعه و نشاط و وحدت و همبستگی ملی و همزیستی اصیل را به همراه خواهد آورد و بی تردید کشور می تواند با شتاب راه توسعه و پیشرفت را به عنوان هدف غائی و نهایی خود برگزیند. آنچه طی این مدت انجام گرفت، تجارب سخت و تلخ است. آرمان مشترک امروز که در مبانی اندیشه رئیس جمهور محترم قرار گرفته است رفتار مدنی احزاب و نخبگان سیاسی توام با حرکت اعتدالی دولتمردان نوید بهروزی را برای همگان به ارمغان می آورد.
اگر به رفتار و مشی و آداب رهبران بزرگ جهان و حتی همین ایران خودمان توجه کنیم. نسبت میان اعتدال و انقلاب را کاملا درک خواهیم کرد. امام خمینی(ره)، آیت الله طالقانی، شهید بهشتی، شهید مطهری، شهید چمران، آیت الله خامنه ای همه کسانی بودند که در صف نخست انقلاب قرار داشتند. مهم ترین عنصر در پیروزی انقلاب، نقش رفتار اعتدالی حضرت امام و همه رهبران انقلاب بود.
فرماندهی در دفاع مقدس نیز از این قاعده مستثنی نبوده و نیست. یک طرح عملیاتی و یا حرکت مهم نظامی توام با عقلانیت در فکر و اعتدال در عمل و رفتار قابل اجرا بود. رزمندگان اسلام در طول هشت سال دفاع مقدس با خلق این حماسه ها توانستند پیروزی بزرگی را به دست آورند.
مقام معظم رهبری مدظله العالی و رئس محتم جمهوری در بیانات تاریخی دوازدهم مردادماه جاری بر اهمیت اعتدال و نسبت میان اعتدال و توسعه سیاسی و اقتصادی ارائه طریق کردند که از بطن اعتدال، عدالت اجتماعی پدید می آید و توسعه سیاسی شکل می گیرد و شرایط برای توسعه اقتصادی عملی خواهد شد.
