به تازگی خاورمیانه با بازیگر تازه ای روبرو شده که اسلامگرایان ترکیه هستند. نقش آنها روز به روز درحال پررنگ شدن است. به نظر شما چه عواملی سبب شد ترکیه تا این حد رشد کند.

در واقع ترکیه درتحولات سه دهه اخیر بویژه یک دهه اخیر توانسته با ابتکار عمل در صحنه داخلی و نو اوری در مناسبات منطقه ایی و بین المللی نه تنها خود را به عنوان یگ بازیگر خاورمیانه بلکه به عنوان عضو فعال دنیای اسلام و کنفرانس اسلامی و  یک کشور مسلمان اروپایی و یک کشور در حال توسعه تبدیل به عضو فعال جامعه جهانی شود .ترک ها با هوشیاری تمام عیار از دوران جنگ ایران و عراق و در مقطع تحریم ها به نو سازی اقتصاد پرداختند. زمانی ترک ها از جنگ ایران وعراق و خلا اقتصادی ما در منطقه استفاده کردند و اقتصاد خود را بازسازی کرده و رشد زیادی کردندو امروزه می شود اعتراف کرد بیش ترین سود از اقتصاد بیمار دوره جنگ وهمچنین از خلا سیاست خارجی ایران برای ارتقاء نقش محوری خود در منطقه را بردند. در واقع با روی کارآمدن اسلامگرایان جدید در ترکیه به رهبری اردوغان، تحولات شگرفی در این کشور پدید آمد. و حالا از بحران سیاسی پدید آمده در اثر فشار جهانی برایران بر سر مسئله هسته ای درحال انتفاع هستند تا خود را به عنوان بزرگترین بازیگر سیاسی منطقه جلوه دهند. البته این هوشمندی قابل ستایشی است که نسل  جدیدی از رهبران اسلام خواه و نو گرا توانسته اند بر چالش های درونی و بیرونی فایق ایند و ترکیه را در این دوره به مرحله ایی هدایت کنند که آرمان احیای دوران امپراطوری عثمانی مجددا در اذهان متبادر شود  

ترکیه  امروز با بهره مندی از ظرفیت های انسانی و متفکران اسلام گرا جدا توانسته با برنامه ریزی دقیق در سیاست داخلی و خارجی خود بسیار حساب شده عمل کند و از همه فرصت ها به احسن وجه استفاده کند. آنها لاییک ها و نظامیان را آچمز کرده اند و هر روز به سمت نو گرایی با سرعت و قدرت شگفت انگیزی حرکت می کنند. در مناسبات جهانی با دقت به صورت ظریفی  مهره ها و بازیگران زبر دستی  را  شطرنج وار به حرکت درمی آورند. برای مثال از شخصیت ممتاز احسان اغلو به عنوان دبیر کل کنفرانس اسلامی یا محمد ایدین به عنوان متفکر اسلام گرایی که در مناسبات با غرب و اروپا می تواند به گام های متعامل جنبه عملی بپوشاند یا از همه مهم تر احمد داود اغلو که بی تردید یکی از منحصر به فرد ترین متفکران سیاسی و از موثر ترین چهره های ترک به عنوان وزیر خارجه بهره ببرند . در جهان تا بوده و بویژه در خاورمیانه پرسنالیته کارساز بوده است،  لذا ببینید چگونه عبد الله گل و اردوغان و داوود اغلو و دیگر بازیگران اشکار و پنهان این کشور از مرز ها و خط قرمز های اتاتورکیسم و لاییسیته و نظامیان خشن عبور کرده و می کنند . تحسین بر انگیز است که ترک های اسلام گرا با  درک دقیق از مزایای مردم سالاری چنان در جامعه مدنی نهادینه شدند که هم از لاییک ها عبور کردند و هم از احزاب ریشه دار چپ و سوسیالیست و لیبرال ها و غیره ... 

- قطعا ابتکار ترکیه در به راه انداختن ناوگان آزادی غزه نیز در همین راستا تعریف می شود اما این ابتکار اگرچه به مذاق جهان اسلام خوش آمده ولی به شدت مورد نقد جهان غرب واقع شده است. اکنون که شاهد تنش در روابط ترکیه و اسرائیل بر سر ناوگان آزادی هستیم گمان می کنید اردوگاه غرب چگونه اقدام ترکیه را ارزیابی خواهد کرد و آیا این رویداد سبب خواهد شد روابط آنکارا با اتحادیه اروپا و اردوگاه غرب نیز تیره شود؟
مناسبات ترکیه و اسراییل دارای گذشته ای است که پایه و شالوده ان در دوره حاکمیت لاییک ها و نظامیان بنا شده است .برای غرب بویژه امریکا و اسراییل رابطه با ترکیه به عنوان یکی از ممالک مهم اسلامی  دارای اهمیت بوده است و به زعم من ترکیه اسلام گرا و یا دولت اقای اردوغان وارث یک سلسله توافقات و تعهداتی است که  خود را متعهد به رعایت ان می داند . ایجاد بحران یا قطع مناسبات ترکیه و اسراییل به دلیل اهداف بارز ترکیه در اولویت سیاست خارجی این کشور نیست. نکته مهم این است که بخش عمده ای ازاین مناسبات، همکاری های اطلاعاتی و دفاعی است و ارتش ترکیه که خود را موظف و مکلف به اصول کمالیسم واتاتورک می داند مسیولیت این جنس مناسبات را بعهده دارد. ترکیه در سال ۱۹۹۶ پیمان همکاری با اسراییل در زمینه اطلاعاتی و نظامی را امضا کرده است و از سال ۱۹۹۰ میلادی روابط ترکیه و اسراییل به یک شراکت راهبردی تبدیل شده است. همانگونه که مشخص است اهداف استراتژیک ترکیه همکاری در زمینه دفاع موشکی با امریکا و اسراییل تقویت ظرفیت های نظامی متعارف و توسعه ظرفیت های اتمی است. ترکیه و یونان با اسراییل قرار مانورهای مشترک هوایی داشتند که البته پس از جنایت اخیر اسراییل در اب های بین المللی در مدیترانه هم ترک ها و هم یونانی ها مانور مشترکشان با اسراییل را معلق کردند و ترکیه به عنوان عضو ناتوازینکه محیط ارام مدیترانه و اب های بین المللی مورد تهدید واقع شده است در خواست برگزاری جلسه ناتو را می کند و در همان روز نخست حادثه در خواست جلسه اضطراری شورای امنیت را نیز کرد و همچنین از کنفرانس اسلامی در خواست جلسه فوری کرد. همه این ها نشان دهنده این است که ترک ها دارای ابتکار عمل و سرعت در تصمیم سازی و قدرت مانور هستند تا انجای که می توان گمانه زنی کرد مناسبات ترکیه و اسراییل در دو بخش نظامی و دولت مدیریت شود و می توان حدس و یا اینگونه درک کرد علیرغم ایده ها و ابتکار عمل اقایان عبد الله گل و اردوغان و داود اغلو به دلیل تحفظات میان ارتش و حزب حاکم نگاه سلبی و قطع کامل روابط اسراییل و ترکیه سالبه به انتفاع موضوع باشد اما سیاست اردوغان مبنی بر حمایت اشکار از فلسطینی ها و محکوم کردن حمله اسراییل به لبنان در ژوئن ۲۰۰۶ باید مورد توجه واقع شود اگر خاطرتان یاشد مانوری که اردوغان در اجلاس داووس  سال قبل از خود نشان داد و پرز را غافلگیر کرد عجیب مورد استقبال امت اسلامی واقع شد و استقبال مردم ترکیه از وی در تاریخ این کشور باقی ماند.  به زعم من مداخله در مسایل خاورمیانه بخشی از سیاست خارجی متنوع ترکیه است. ترکیه بدنبال کشف هویت تاریخ خود است گام های میانجی گرایانه ترک ها در مسیر احیای گفت و گوی صلح اسراییل و فلسطین میانجی گری بین سوریه و اسراییل در ۲۰۰۷ که در می ۲۰۰۸ این ارتباطات علنی شد همه این واقعیات نشان از دو نکته مهم دارد ترک ها دارند روند ارمانی احیای  هویت تاریخی با پدیده نو عثمانی را با خروج از پایان سیاست خارجی سنتی ترکیه تجربه می کنند و از سیاست کمالیسم اتاتورکیسم مبنی بر عدم مداخله ترکیه در مسایل خاورمیانه فاصله پیدا  کرده است.

آیا این رشد چشمگیر منافاتی با منافع غرب در منطقه ندارد؟
به هیچ وجه. غربی ها به خوبی متوجه این موضوع شده اند و از  روند اسلام گرایی جدیدی که در ترکیه روی کار آمده است حمایت می کنند. امریکایی ها به این نوع از اسلامگرایی در ترکیه که توانسته لائیک ها را مهار کند و مطالبات دموکراتیک مردم  ترکیه را پاسخگو باشد ، متمایل هستند . ترکیه هم اینک به الگویی برای سایر کشورهای اسلامی از جمله مصر، عربستان و عراق  و برخی از کشورهای منطقه تبدیل شده است. اینک نخبگان غرب گراو سکولار جای خودشان را به نخبگان مسلمان و مذهبی و ملی گرا و کاراتر داده اند.

در برهه کنونی باید اذعان کرد که  ترکیه و حزب حاکم این کشور در سیاست خارجی، نقش منطقه ای  و  در معادلات جهانی گرایش اروپایی و امریکایی  دارند و اساس استراتژی پیوستن ترکیه به اروپا که توسط اسلامگرایان مطرح شد اولین گام سیاسی آنها برای حضور در عرصه های موفق سیاست خارجی و برای استحکام موقعیت داخلی  بود . شروط اتحادیه برای پیوستن ترکیه دقیقا در راستای اصلاحات دمکراتیک و سیاسی اقتصادی و اجتمایی و رهایی از دوره لاییک ها ست و اولین گام آنها برای بازگشت به ارمان نو عثمانی تلقی میشودو  اگر چه تعامل دولت با ترک های لائیک که قبلا قدرت را در اختیار داشته اند و به خوبی توسط اسلامگرا یان مدیریت می شوند.

حزب اسلامگرای اردوغان توانست با طرح موضوع پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا و تبدیل کردن آن به یک خواست ملی و بحث  جدی در میان مردم ترکیه و حتی تبدیل کردن آن به یک بحث جدی در میان کشورهای اروپایی و حتی آمریکا،  نظامی ها و جریان های سیاسی  داخلی را اوت کند این گام های استوار استراتژیک  به نفع اسلام گرایان  تمام شد . اکنون لائیک هادر این کشور که روزگاری کوچکترین ساز مخالفی را علیه خود برنمی تابیدند در برابر این سیاست خارجه پویا ، فعال و هوشمندانه اردوغان همه چیز را واگذار کرده اند و صرفا به یک تماشاچی بدل شده اند.

نکته دیگر این است که آمریکا و اروپا  به ترکیه بها می دهند و انها را نوع جدیدی از اسلامگراها می دانند و معتقدند که آنهایک پدیده جدی در برابر رادیکالیسم اسلامی هستند. آنها می گویند تعامل با این اسلامگراها پر منفعت است چرا که آنها می توانند الگویی باشند برای اینده گشور های منطقه از جمله مصر یا حتی عراق. چرا آنها با این روش با ترکیه برخورد می کنند؟ به این دلیل که فکر می کنند تنها  با رویکرد اردوغان است که می توان کشورهای اسلامی را از آن پوسته سنتی خود در آورد و دموکراتیک کرد، در عین حال که هویت اسلامی آنها از بین نرود.

با این حساب ترکیه همچنان با داشتن شمایل اسلامی یک نسخه مطلوب برای غرب است.
دراتاق فکر غرب اینگونه طراحی شده که حمایت از دولت نوگرای اسلامی ترکیه باید در دستور کار قرار بگیرد، چرا که اردوغان و گل برای ترکیه جدید تحولی را رغم زدند که ثمرات زیادی هم برای کشورخودشان داشت و هم برای منطقه و جهان. نکته مهم دیگری که باعث می شود اروپا و آمریکا از ترکیه حمایت کنند این است که   اسلامگرایی ترکیه را پدیده مهم و بازدارنده در برابر رادیکالیسم اسلامی می پندارند و می گویند تعامل با این اسلامگراها جدی است و می تواند مانع از پیشرفت افکار تندروهای رادیکال از جنس اسلام طالبانی یا سلفیزم شود.

این الگو قابل تعمیم به سایر کشورهای اسلامی هست؟
در همه کشورهای اسلامی نه، اما در برخی از آنها چرا. مثلا در عربستان هیچگاه این ظرفیت پدید نیامده است. اگر همین الان در این کشور انتخابات برگزار شود، بن لادنیسم  رای می اورد. مشکل این است که دموکراسی حاکم در غرب لیبرال دموکراسی است اما دموکراسی که حتی در کشورهای اسلامی ما از آن نام برده می شود الکترال دموکراسی است. در کشورهای اسلامی که داعیه دموکراسی دارند مثل پاکستان، مصر، عراق و حتی ایران در واقع الکترال دموکراسی حاکم است یعنی مردم فقط حق رای  دارند اما آنچه در غرب به عنوان دموکراسی از آن یاد می شود لیبرال دموکراسی است.

درترکیه لیبرال دموکراسی حاکم است؟
درترکیه مدل اصلاحات همه جانبه همچنان مطرح است و همین موضوع با حاکمیت ایدئولوژی اسلام گرایان تبدیل به جریان اصلی  حاکمیت شده است.  لذا یکی از دغدغه های اتحادیه اروپا در پذیرش ترکیه همین موضوع لائیسته و ضعیف بودن ارکان لیبرال دموکراسی در ترکیه است. با همه این اوصاف ترکیه کنونی ترکیه ای قابل قبول برای کشورهای غربی است.

ترک ها می خواهند به شکوه دوران عثمانی برسند این برای اروپا خطرناک نیست؟
میل به بازگشت به دوران عثمانی به صورت ملی به یک ارمان در میان مردم تبدیل شده و رواج یافته است. همین میل موتور محرکه اسلامگراهاست و ترکیه را بسیار جلوبرده اند.ثبات سیاسی و رشد اقتصادی باعث شده است ترکیه احساس قدرت منطقه ای و نقش جهانی  کند و اعتماد به نفس ترک ها رو به تزاید بگذارد ترکیه کنونی با ترکیه نجدت سزر، با ترکیه بولنت اجویت و با ترکیه خانم چیلر و تورکوت اوزال کاملا متفاوت است. این ترکیه در همه جا حاضر است از منازعات سوریه و اسرائیل گرفته تا منازعات ایران و سایر کشورهای جهان. ترکیه امروز بازیگر و صحنه گردان فعالی در جهان شده و به نظر من می تواند برای ما درس آموز باشد ترک ها بخوبی توانسته اند در برابر ساز های مخالف مقاومت کنند امریکا بخوبی نقش منطقه ای ترکیه از اوضاع ناپایدار بالکان تا خاورمیانه و اسیای مرکزی و قفقاز  واقف است درک جدید از هویت تاریخی ترک ها در غرب  و امریکا و تصدیق ایالات متحده بر اهمیت استراتژیک ترکیه  و موقعیت این کشور در راهروی شرقی و غربی از دریای سیاه گرفته تا گرجستان  و هم چنین  موقعیت راهروی هوایی نیروهای اعتلاف در افغانستان و جغرافیای راهبردی ترکیه به عنوان چهار راه مهم و استراتژیک اوراسیا برای تقویت تامین انرژی از طریق ناباکوو  اهمیت ژئوپولتیک نرکیه به عنوان مرکز جایگزین انرژی  امریکا با این استراتژی روسیه را به حاشیه رانده و به دنبال انزوای ایران هم هست و  اگر صادقانه سخن بگوییم به دلیل فقد مناسبا ت ایران وایالات متحده  امریکا بدنبال این است که ترکیه رهبری منطقه را بدست گیرد

و برهمین پایه ترکیه توانسته هم در اردوگاه غرب و هم در اردوگاه کشورهای اسلامی موقعیتی استراتژیک به دست اورد
به درستی همینگونه است. وقتی ترکیه حتی می تواند اختلافات صدساله خود را با ارمنستان به سمت حل و فصل شدن پیش ببرد وقتی انها حتی به روسیه در ماجرای گرجستان پیشنهاد برون ر فت از بحران را ارایه میکند چرا نتواند به این موقعیت دست بیابد. روزگاری گفته می شد که خاورمیانه سه پایه دارد ترکیه ، ایران و مصر. اما حقیقت این است که تقریبا چند دهه ترک ها جای خود را به اسرائیل داده بودند تا اینکه اسلامگراها روی کار آمدند و دوباره موقعیت خود را به دست آوردند. حالا ترکیه نشان داده که در موضوعات فرهنگی و درون اسلامی نیز می تواند حرف اول را بزند. الان دبیر کل سازمان کنفرانس اسلامی از ترک ها است رئیس سازمان میراث فرهنگی کشورهای اسلامی از آن ترک هاست و حالا آنها  بحث ایتلاف تمدنها بین اسلام وغرب را در برابر تئوری گفتگوی تمدن های ایران مطرح کرده اند .ترکیه روند نو عثمانی را توامان با اصلاحات داخلی در ابعاد سیاسی اقتصادی و اجتماعی و زمین گیر کردن نظامیان متکبر و تحرک در خاورمیانه و حفظ شراکت استراتزیک با ایالات متحده و پیگیری روند پیوست به اروپا را دنبال میکنندو اصلاحات دمکراتیک و مورد نظر انها را محقق میسازند.حزب حاکم و شخص اردوغان در روند اصلاحات و گام های حمایت مردمی  موفق عمل کرده است  

من فکر می کنم این موفقیت ها سبب شده تا ترک ها به خود مغرور شوند و به نوعی تکبر و نخوتی برسند که حتی به اروپایی ها هم بی محلی کنند و بگویند اگر شما ما را در اتحادیه اروپا راه نمی دهید مهم نیست ما در همه جای دنیا ایفای نقش می کنیم.
 این منافاتی با این فرض ندارد. اردوغان یک واقعگرایی ویژه دارد که شالوده تفکر ترک  های حاکم است و توانسته است تفکر حزب و دوستان خودش را جا بنیدازد. ترکیه الان عملا جزیی از اروپاست. ببینید ترکیه عضو کمیسیون اروپایی است. عضو پارلمان اروپایی است عضو ناتو است که تقریبا همه اروپا در آن هستند. من روزی را پیشبینی می کنم که خود اروپایی ها با منت از ترکیه بخواهند که به عضویت آن درآید.